Аз жаргал /Өгүүллэг/

Чи бид 2-ын хамтдаа алхаж явсан тэр гудамж, тоглодог байсан тэр тоглоомын талбай. Миний хувьд хэзээ ч мартагдахааргүй тэр л дурсамжийг чи минь надад үлдээсэн. Чамайг сүүлдээ худлаа шалтаг хэлээд гэрээсээ ч гарахаа болих үед чинь надад хайргүй болчихсон эсвэл өөр хүнд хайртай болчихож гэж бодон өдөр бүр чимээгүй уйлдаг байлаа. Тэр үед чи минь 19-тэй харин би дөнгөж 17-той байсан. Яаж тийм аймшигтай өвдөлтийг шүдээ зуун,нүдээ анин шөнө унтаж ч чадахгүй,сүүлдээ бүр хэвтэж ч чадахгүй болтлоо тэсч чаддаг байнаа. Чи минь ээж аавдаа миний тухай түүнд минь юу ч битгий дуулгаарай гэж хэлснийг чинь би дараа нь сонссоон. Намайг, бас өөрийнхөө хайртай бүх л зүйлээ орхин явсан тэр хар өдөр. Тийм аймшигтай зүйлийг сонсох гэж би хорвоод төрөөгүй байлтай. Яагаад наддаа ганц ч үг хэлэлгүй бүтэн 2 сарын турш орцныхоо үүдэнд хүлээлгэсэн юм бэ. Амьдралын минь нар,сэтгэлийн минь гэгээ болсон миний анхны хайр. Чинийхээ нэрээр нэрлэсэн томоос том буяны байгууллага нээнээ гэж чамайгаа сүүлчийн замд нь үддэг өдөр амласан. Би зөвхөн тэр л амлалтандаа хүрэхийн тулд амьдарсан. Гэвч амьдрал гэдэг хэлээд л бүтдэг амар зүйл биш юмаа гэдгийг ухаарч л явна. Тэр их амлалтанд хүрэхэд ч өдий байна даа гэж би бодон орондоо орлоо. Шөнөжин чамайгаа зүүдлэн олигтой амарч чадалгүй өглөөтэй золгов. Нөгөө л муу ажил руугаа шогшино. Амьдралдаа дорвитой том алхам л хийхгүй бол энэ мэтээр үргэлжилсээр байгаад ганцхан заяасан амьдрал минь дуусах нь дээ гэж бодон Өлзийгийн сэтгэл зовиурлав. Гадаа өвлийн жавар хайрах нь багасч хаврын нар ээж энд тэнд шалбааг болж эхэлжээ. Жил жилийн хавар энэ маягаараа дууссаар чамаасаа хойш 6-н жилийг ардаа орхижээ. Энэ хугацаанд ахин шинэ хайртай учрах нь бүү хэл эмэгтэйчүүдийг ч өөр нүдээр хардаггүй байв. Хэн ч байхгүй автобусны буудал дээр гунигтай харцаар газар ширтэн сандал дээр сууж байтал хэн нэгэн миний урд ирж зогсов. Гутал нь үнэхээр эгдүү хүрмээр жижигхээн улаан кет,бас бор өнгийн ямар ч стильгүй өмд, тэгээд дээгүүр нь цав цагаан өнгөтэй том куртка. Өнгө өнгийн будгаар хэсэгчлээд будсан алиалагч шиг л харагдаж,инээд минь өөрийн эрхгүй хүрэв. Автобус ирж тэр бүсгүй түрүүлж суугаад би араас нь оров. Дотор байсан хүмүүс бүгд л түүнийг дооглонгуй харцаар харна. Би түрүүлэн урд нь гаран алхаж хамгийн хойд талын суудал дээр суув. Яг миний урд талд суун чихрийн цаас шажигнуулна. Эгдүүтэй ч амьтан бол доо гэж миний инээд хүрэн сууна. Түүний цүнхнээс жижиг толь бололтой нэг зүйл унав. Харин тэр анзаарсан шинжгүй байхаар нь би босоод түүнд унасан зүйлийг нь авч өгөөд нүүр лүү нь эгцлэн харав. Ээ бурхан минь, би чинь юу харах нь энэ вэ. -Өө яанаа газар уначихсан байсан юмуу. Баярлалаа гэж хэлээд амандаа ямар нэг юм үглэн толгой руугаа тогшино -Уучлаарай чамайг хэн гэдэг бэ? -Юу гэнээ,яах гэж байгаан. Хн ганц толь газраас авч өгчихөөд юун их юм санадаг юм. Хачин амьтан бэ -Үгүй ээ,намайг уучлаарай,би зүгээр л -Энэ эрчүүд гэж гар бариад бугуй барьдаг өөдгүй амьтад гэж хэлээд хаалганы дэргэд очиход хаалга ч онгойж тэр гараад явчихлаа. Араас нь гарч гүйн түүнийг өөр лүүгээ татан харуулж -Чи намайг таньж байна уу,айн,намайг урьд нь харж байсан уу гэж хашгирах шахам чанга хэлэхэд, тэр айсан бас гайхсан нүдээр над руу харж: -Та чинь яагаад байгаан бэ? би таныг танихгүй. -Би галзуурсан хүн аятай чи намайг сайн хардаа,би хэн байна хэлээч гэж хашгирав -Ёоёо өвдөж байна шдээ,та тавиач ээ, энэ солиотой хүнийг болиулаад өгөөч авраарай туслаарай гэж уйлан хэлэв. Энд тэндээс хүмүүс цугларан намайг түүнээс холдуулав. Харин би түүний ард эр хүний бардам зангаа гээн чанга уйлан хоцорлоо. Тэр өдөр ажил дээрээ ч тогтож сууж чадахгүй,зөвхөн тэр алиалагч шиг хувцас өмссөн охин л нүдэнд харагдана. Царай нь л ижилхэн болохоос биш та 2 шал өөр ертөнцийн эсрэг тэсрэг хүмүүс. Тэр маань үнэхээр ухаалаг,даруухан,ямар ч үг хэлсэн бай заавал дотроо бодож байж хэлдэг бол харин тэр охин ямар ч бодлогогүй үгийг хэнд ч хамаагүй ярьчихдаг тийм л хүн байна. Гэхдээ яг л чи минь байсан шүү дээ. Ийм адилхан хүмүүс гэж бас байдаг аа. Сэтгэл дотор юу болоод байгааг би ерөөс ч ойлгохгүй байна. Чамайгаа намайг орхин оддог тэр өдрийнх шиг л аймшигтай өвдөн намайг зовооно. Гэртээ очоод хаанаас түүнийг олох вэ, яаж тайлбарлаж хэлэх вэ гэдэг талаар л бодон дугхийж чадалгүй хонолоо. Маргааш нь ажилдаа явахаар автобусны буудлын нөгөө л нэг сандал дээрээ очин суув. Яагаад ч юм тэр охин ирэх юм шиг сэтгэл гэгэлзэн яг л чамтайгаа анхны болзоондоо очих гэж байсан үе шиг болов. Миний зөн надад худлаа хэлсэнгүй ээ,нөгөө улаан жижигхэн кеттэй охин урд ирж зогсоод намайг гэнэт харсан бололтой айн арагш ухрав. -Би чамайг яах ч үгүй ээ,2-уулаа зүгээр л ярилцая -Би танд ямар ч гэм хийгээгүй биз дээ,яагаад намайг ингээд байгаан гэж бяцхан хүүхдийнх шиг хөөрхөн нүдэнд нь нулимс цийлэгнэв. -Үгүй дээ би зүгээр л. За за намайг уучлаарай гэж хэлээд би автобус руу түрүүлээд оров. Харин тэр араас орж ирээд яагаад ч юм миний хажууд суув. Хоорондоо юу ч дуугаралгүй олон буудал явав. Тэр минь буцаад ирчихсэн миний хажууд суугаа юм шиг л санагдан зүрх минь хүчтэй цохилон хөл маань мэдэгдэхүйц чичигнэнэ. Энэ өдрөөс хойш бид 2 өглөө бүр тааралдан байнга хамт нэг суудал дээр суун явдаг болов. Тэр охин яг л жоохон хүүхэд шиг элдвийг ярин тэр ч бүү хэл сандал налан шүлсээ гоожуулан унтах нь эгдүүтэй бас хайр хүрэм. Нэг өдөр би зориг гарган утасных нь дугаарыг асуув. Тэр гайхан харж байснаа: -Яах гэж байгаан? -Үгүй,зүгээр л -Зүгээр л юм бол миний утсаар яах гээв? -Чамтай найзууд болмоор байна. маш сайн найзууд. Зовлон жаргалаа хуваалцдаг тийм л найзууд болохыг хүсч байна. -Аан тийм үү,надад чам шиг эрэгтэй найзууд зөндөө байдаг. Гэхдээ яахав,чи огт танихгүй хүн биш болохоор өгье,харин хэрэггүй зүйл дээр байнга залгаж хүнд тээр удахгүй шүү. Ажил дээрээ очин байн байн л утас руу гар яваад болж өгөхгүй байв. Нэг л мэдэхэд аль хэдийнэ залгачихсан утасны цаана шингэхээн хоолойтой охин: -Байна уу -Аан байна байна. би байнаа -Би гэж хэн? -Нөгөө автобусанд цуг явдаг залуу -Аан яасан,юу болоов -Юу ч болоогүй ээ -Тэгээд? Би чамайг хэрэггүй бол битгий залгаж бай гэж хэлсэн биз дээ -Тэр ч тийм л дээ,тэгэхдээ би зүгээр залгаагүй л дээ -За тэгээд яриад байгаарай -Чи хаана байгаан -Би ажил дээрээ л байна,чи ер нь яах гээд байнаа,шал хэрэггүй юм асуугаад, за за би ажил ихтэй байна, утсаа тасаллаа Би яг л 18-тай жоохон хүү шиг сандран, сэтгэл хөөрч байв. Би чинь одоо яаж байнаа. Түүнээсээ хойш эмэгтэй хүнтэй хэзээ ч ингэж ярьж байсан удаагүй. Тэгтэл тэр алиалагч шиг охин яагаад миний зүрхийг ингэтлээ догдлуулаад байгаа юм бол. Түүнтэй минь адилхан болоод л тэр,тиймээ тийм болохоор л… Орой нь гэртээ очин бас л түүний тухай бодлоо. Утсаар яримаар санагдаад сэтгэл минь тогтсонгүй. -Байна уу -Байна, би нөгөө автобус -Бас яасан, чи хэрэггүй л залгаа биз -Үгүй ээ,тийм ээ зүгээр л залгаж байна -Тийм бол баяртай -Хүлээгээрэй,хүлээгээрэй. Би одоо хүртэл чиний нэрийг мэдэхгүй,тэгээд л. -Аан намайг Азаа. -Азаа??? Тэгвэл бүтэн нэр чинь??? -Азжаргал, сайхан нэр болохоор би нэрээ хэлэх дуртай байдаг юмаа. Ахиад л нөгөөх зүрх нь хүчтэй базлан өвдөж, сэтгэл нь хөндүүрлэв. Яагаад нэр нь хүртэл ижилхэн байдаг байнаа. Яагаад? Арай чи минь эргээд… үгүй ээ юу гэж тийм юм байхав дээ. Сүүлчийн замд нь үддэг тэр өдөр би чинийхээ хүв хүйтэн болсон духан дээр гашуун нулимстай уруулаараа үнссэнээ санаж байна. Тийм байтал юу гэж? Шөнөжингөө элдэв зүйлийг бодож унтаж чадалгүй хонов. Өглөө эрт ажилдаа явах замдаа түүнтэй бас л тааралдав. Тэгээд буух газар нь хамт бууж сэм түүнийг дагав. Ажлынх нь газрыг мэдэж авсанаар барахгүй орой бас дагаж гэрийг нь хүртэл мэдэж авав. Маргааш нь өглөө нь гэрээсээ эрт гарч тэдний гэрийн үүдэнд түүнийг хүлээн зогсов. Төд удалгүй гарч ирээд намайг харан гайхширсан шинжтэй: -Хүүе,чи энд юу хийж байгаа юм? -Өө сайн уу Азаа, манай найзынх энүүхэнд байдаг юм. Танайх бас энд байдаг юмуу гэж санамсаргүй тааралдсан хүний царай гаргав -Аан тийм үү. Манайх энд байдаг юм. Сонин л учрал байна. Одоо чи хаачих уу,ажил руугаа биз дээ -Тийм ажил руу явна. -За тэгвэл явцгаах уу Үүнээс хойш тэдний үүдэнд байнга л харуулдах болов. Энэ үед Азаа ч бас цонхоороо түүнийг харан зүрхэнд нь баярын оч гялсхийж байдгийг тэр яахин мэдэх билээ. Нэг удаа Өлзийгийн бие өвдөн ажлаасаа чөлөө авч гэртээ өнжив. Азаа түүнийг ирээгүйд гайхахаар барахгүй харин ч бүр сэтгэл нь гонсойв. Тэгээд яагаад түүнийг үгүйлээд байгаагаа ойлгосонгүй -Арай түүнд дасаад байгаа юм биш биз дээ. үгүй ээ тэгж болохгүй. Чи эр хүнд итгэж болохгүй гэж өөрөө өөртөө амласан биш билүү. Тийм байтал яах гээд байна гэж өөрийгөө зэмлэв. Урьд нь Азаа нэг залууд сэтгэл алдраад түүндээ хууртагдан салж байсан удаатай болохоор ахиж хэзээ ч эр хүмүүст итгэж тэдэнтэй зууралдахгүй гэж тангараг тавьсан билээ. Харин одоо тэр залуу түүний сэтгэлийг эзэмдэн, зүрхийг догдлуулж байгааг ухаарав. Өлзий гэртээ бие нь нэлээн чилээрхэн хэвтэж байхдаа удахгүй төрсөн өдрөө болох гэж байгааг санав. Мэдээж ар гэрийнхэн,найз нөхөд маань ирцгээнэ. Харин би Азааг урьвал тэд хараад яаж хүлээж авах бол… Азаад энэ тухай утсаар ярин санал тавихад тэр зөвшөөрснөөр барахгүй харин бүр сэтгэл нь хөдлөн ямар бэлэг авахаа бодов. Өлзийгийн эцэг эх нь уг нь нэлээн гайгүй бэнчинтэй хүмүүс бөгөөд харин хүүгээ хүч хөдөлмөрөөрөө өөрийнхөө ертөнцийг бий болго гээд түүнд ямар нэгэн байдлаар тусламж үзүүлж байсан удаагүй ажээ. Өлзий ч ухаалаг,чадварлаг болохоор өөрийн хүчээр амьдралаа босгоноо гэж одоог хүртэл зүтгэсэн нь энэ. Түүний төрсөн өдөр жилийн жилд том газар нижгэр болдог. Энэ жил ч мөн тогтсон уламжлалаараа баярын үйл ажиллагаа эхлэв. Урьдны жилүүдээс ч их хүмүүс ирж түүний анхны хайр Азаагийнх нь ч эцэг эх уригдав. Сэтгэл нь хөдөлж догдолсон Өлзий байн байн л хаалга руу хяламхийнэ. Хэзээ орж ирж,хүмүүсийн гайхшралыг барах болоо гэж бодон бага зэрэг айж байв. Төд удалгүй Өлзийгийн найз Цогтоо түүн дээр хар гүйхээрээ хүрч ирээд -Өлзий тэнд Азаа явж байна гэж хашгирах шахам амьсгаадан хэлэв. -Хаана? гэж Өлзий тайвнаар асуув. -Тэнд,тэнд үүдний тэнд гэж амьсгаадав Хувцсаа өлгүүлэн зогсоо Азаа урьдны алиалагч төрхөө аль хэдийнэ гээчихсэн тэс өөр хүн болчихсон зогсож байв. Нүдэнд нь яг л өөрийнх нь хайртай бүсгүй,тээр жил өөрийг нь орь ганцааранг нь орхиод одсон хүн шиг нь харагдаж түүний сэтгэлийг өвтгөв. -Сайн уу? Азаа -Сайн,сайн уу. Төрсөн өдрийн мэнд хүргэе -Баярлалаа. Би чамайг ирэхгүй нь гэж бодлоо -Яалаа гэж, хүн урьж байхад ирэхгүй бол муу хүн болно биз дээ. Энэ харин чамд авсан бэлэг гэж жижигхэн хайрцагтай зүйл өгөв. -Баярлалаа гэж хэлээд тэд дотогш оров. Хамгийн түрүүнд түүний багын найз нар болох хэсэг залуучууд Азааг харан алмайран зогсоцгоов. Харин тэдний цаана зогсох Өлзийгийн ээж аав нь тэднийг харав. -Ээж аав танилц, манай найз Азжаргал. -Энэ чинь юу болох нь энэ вэ гэж ээж нь өөрийн эрхгүй дуу алдав. Хаанаас ийм адилхан хүн гараад ирэв ээ гэж хоолой нь сөөнгөтөн өгүүлэв. Харин энэ бүхнийг харан зогссон Азаа яагаад байгаа учрыг нь олсонгүй. Би ямар ч байсан нэг хүнтэй адилхан болоод явчихлаа шүү, хэнтэй нь юм болоо гэж бодлогшров. Өлзийгийн анхны хайр Азаагийн эцэг эх ч бас тэднийг харан ээж нь үг ч дуугаралгүй Азааг тэврэн уйлав. Хишгээ эгчээ та битгий уйлаа энэ бол Азаа бишээ зүгээр л адилхан хүн гэж Өлзий салгах гэж оролдоно. Тэнд цугларсан бүх л хүмүүсийн уур амьсгал нь эвдэгдэн сэтгэл нь түгшицгээв. Баярын уур амьсгал ч үгүй болж хүмүүс уван цуван тарцгаалаа. Өлзий Азааг гэрт нь хүргэж өгөхөөр гарав. -Би хэнтэй адилхан болоод намайг хүмүүс ингээд байгаан бэ? -Чи нэг хүнтэй усны дусал мэт адилхан болохоор л… -Яг хэнтэй юм бэ,намайг тэврээд уйлаад байсан эгчийн хэнтэй адилхан юм бэ? -Түүний 6 жилийн өмнө өнгөрсөн охинтой нь. -юу гэнээ? Тэр бол миний анхны хайр,хэзээ ч мартаж чадахааргүй, амьдралд минь хамгийн сайхан бүхнийг үлдээсэн тийм л хүн. 6 жилийн өмнө хүнд өвчнөөр өнгөрсөн тэр бүсгүйг Азжаргал гэдэг юм. Бид 2 бүр бага байхаасаа том болоод бид 2 сууна, хэзээ ч бие биенийгээ гомдоохгүй,хэзээ ч бие биенээ орхихгүй гэж ярьдаг байлаа. Харин тэр маань хэлсэн амандаа хүрч чадалгүйгээр намайг орхиод явсан даа гэж хэлээд цээжинд нь тээглэн байсан нулимс урслаа. Азаа түүнийг тэврэн, битгий уйл, уйллаа гээд юу ч өөрчлөгдөхгүй гэж аргадав. Тэр ч бас уйлсан бололтой нүд нь улайжээ. Тэд хамтдаа Азаагийнх руу очоод тэдний үүдний сандал дээр юм ярин сууцгаав. Өлзий анхны хайр Азаагийнхаа тухай ярин түүнийгээ эцсийнх нь замд нь үдэж байхдаа түүнийхээ нэрээр нэрлэсэн буяны байгууллага байгуулнаа гэж амласнаа хэлэхэд: -2-уулаа хамтдаа тэр байгууллагыг бүтээн босгоё тэгэх үү? -Юу? чи яагаад??? -Би тэр сайн бүсгүйн төлөө бас чиний төлөө л гэж -Чи үнэнгээсээ ярьж байна уу,энэ үнэн үү гэж Өлзийгийн нүдэнд баярын,бас гайхшралын харц тодрон өгүүлэв. -Би чамд хайртай болчихсон юм шиг байна.Үгүй ээ бүүр хайртай -Юу? Нээрэн үү? -Би юу гэж ийм зүйлээр тоглоом хийх юм бэ, нээрэнгээсээ чамд хайртай болчихсон. Чамайг өдөр бүр гэрийн гадаа хүлээн зогсоход чинь би дотроо маш их баярлан сэтгэл минь догдолдог. Харин чамайг ирээгүй өдөр чинь би чамд хайртайгаа улам илүү мэдэрсэн. Чи намайг хүлээн авах эсэхээ өөрөө л мэд. Ямар ч байсан би чамд хайртай гэдэг минь сэтгэлээсээ хэлж байгаа үнэн үг шүү. -Би ч гэсэн чамд хайртай. Гэхдээ чамайг миний Азаатай адилхан гэж хайртай болоогүй ээ. Зүгээр л чамайг энэ байгаагаар чинь хайрласан. Азаагийн хувьд түүний анхных нь хайр нь Өлзий,харин Өлзийгийн хувьд бол 2 дах бөгөөд сүүлчийнх нь хайр мөн гэдэгт тэр бүрэн итгэлтэй байлаа. Ингээд л тэдний амьдрал эхэлсэн юм. Одоо тэд хоёр ч хөөрхөн хүүтэй мөн өөрсдийнхөө хэлсэн аманд хүрч Азжаргал гэдэг сайхан бүсгүйн нэрээр нэрлэсэн буяны байгууллага байгуулж чаджээ. Бурхан Өлзийгөөс Азжаргал гэгч сайхан бүсгүйг аван, тун удалгүй Азжаргал гэдэг ухаалаг бүсгүйг өөрийнх нь амьдралын аз жаргалтай нь хамт буцаан өгсөн нь энэ ажээ.

...нэгэн бүсгүйгээс...

Read More

Дэлхийн хар нvх

Дэлхийн бємбєрцгийн янз бvрийн бvсэд онгоц, хєлєг онгоц, хvмvvс ул мєргvй алга болсоор байгаа. Ийм олон арван нууцархаг явдлыг тайлбарлах гэж оролдсоор ирсэн боловч чадахгvй байна.

Ємнєд Африкийн одон орон судлалын доктор, Дарделл-Уортены шагналт Кристофер фон Клемпер саяхан бас нэг таамаглал дэвшvvлжээ. Тэрбээр,

-Хар нvхийг яагаад заавал сансар огторгуйд байдаг гэж бодоод байгаа юм бэ. Тэд vзэгддэггvй. Гэрэл ч зугатан гарч чадахааргvй тийм хvчирхэг татах хvчтэй. Єєр галактикийн бvх л бvтэн нарны систем хар нvхэнд унаж алга болохыг эрдэмтэд ажигласан. Гэвч хар нvх дэлхий дээр ч оршин тогтнож байж болно гэдэг талаар хэний ч санаанд багтахгvй байх шиг байна гэжээ.

Мєн Америкийн сансарын физикч Жейн Линдсетт, Клеймпер болон бусад нэртэй эрдэмтдийн сvvлийн шинжилгээ судалгааны ажил урьд ємнє нь тайлбарлаж чадахгvй байгаа хєлєг онгоц, хvмvvс, бусад томоохон материаллаг зvйл алга болох vзэгдлийг шинээр харахад хvргэж байна. Энэ бvхэнд би хар нvх буруутай гэж vзэж байна.

Дэлхий дээр бvх л бvтэн хотыг хамарч чадахаар єєр хэмжээст орон зай, цаг хугацааны гажилт гардаг. Ийм хар нvх дэлхий дээр хэдэн арваараа байдаг бєгєєд тvvнд хvмvvс орчихдог байж мэднэ гэжээ.

Read More

Тахианы түүх

Нэг эр тахианы аж ахуй эрхэлдэг байжээ. 25 эм тахиа 1 эр тахиа байдаг байсан бөгөөд удалгүй нөгөө эр тахиа хөгширч өөрийн хийдэг ажлыг барахгүй болж эхлэв гэнэ. Тэгэхээр нь зах гарч нэг залуу эр тахиа худалдан авчирч л дээ.
Залуу эр тахиа нь ирээд их л оодгор байна гэнэ. Хөгшин эр тахиа ч хэлж л дээ. Чи 25-саа надад 1-г л өгчих, тэгээд л бусдад нь ажлаа хий гэж. Харин залуу тахиа юу гэж дээ, тийм юм байхгүй гэв. Тэгтэл хөгшин тахиа за тэгвэл хоёулаа тэр мод хүртэлх зайнд уралдая, тэгээд чи ялвал бүгдийг нь ав, харин би ялвал 1-г л авая гэж.Харин нэг болзол байгаа нь би чиний 10 метрийн өмнө гараагаа эхлэнэ шүү гэжээ. Нөгөө залуу тахиа ч өөрийгөө ялна гэдэг бат итгэлтэй байсан тул тэгэе л гэж гэнэ. Тэгээд маргааш уралдахаар болов.

Маргааш нь тохиролцсон ёсоор хөгшин тахиа 10 метрийн урьд зогсож мод руу уралдахаар болов. Гүйлт ч зэрэг эхэлж, залуу ч юу юугүй л хөгшин тахиаг гүйцэх гэж байна гэнэ шүү. Яг л ард нь очиж гүйцээд ирсэн чинь ПАААН гээд явчиж. Яав ийв юу болов гэтэл, нөгөө тахиачин залуу залуу тахиаг чинь буудаад хаячихсан байв. Тэгээд тэрээр ийнхүү хашгирч гэнэ: "бүтэлгүй юмаа, энэ долоо хоногт 5-н "gay" (ижил хүйстэн) тахиа аваад байхдаа яахав дээ".

Read More

Салхи минь...

Бодон бодон суухнээ бодол дотор салхи чи минь эрчилж, цугласан бодлыг огторгуй өөд хийсгэн авч явлаа. Бодол түүвээн үймүүлэх салхи чамайг магад би зүрхэндээ мэдрэхийг хүсч байсан ч юмуу...

Намар болсныг мэдэгдэх гэсэн шиг модны навчис салхи чамайг хөлөглөн эх хөрсөн дээрээ эргэн бууна. Хорвоогийн жамаар унах уг навчисын хөл нь болж, агаарт далавч нь болж байгааг чинь харахаар салхи чи бидэнд заяасан нь цаанаа битүүхэн утга учрыг агуулнуу хэмээх бодолын сэдэлийг нээж, үе үе хацар илбэн өнгөрөхөд чинь уг бодол тархинд дэлбээлнэ. Энэ бодолын нэгэн үзүүрээс тавилгүй мушгин цааш хөөвөөс салхи чамд хүчнээс өөр юм байхгүй мэт надад санагдлаа. Наанаа хайрт хоёрын бие биенээ энхрийлэх шиг зөөлөн мэтээр илбэх боловч чамд дуртай цагтаа эрчлэн, хот сууринг орвонгоор нь арчих хүч чадал хайрласан гээд бодохоор чам шиг хүчтэй ч болмоор юм шиг. Хот тосгоныг арчих хүсэлдээ хөтлөгдсөндөө биш, харин энэ биеэр би хүссэн үедээ дуртай бүхнээ хийлгэх гэсэндээ чамтай адилаар эрчилж сурах юмсан, салхи минь.

Өдөр шөнө гэж гололгүй, үүлэрхэг чэлмэг гэж чамлалгүй салхилах үед чинь надад чамаас “бурхан гээч этгээд огторгүй үүсэх цагт анх чамд юу ч гололгүйгээр хандаарай гэж аминчлан захисан юмуу” гэж асуумаар санагдах юм. Битгий, надад битгий хариул. Зүгээр л чамтай хамт түүхийн хуудсаар зочилж, дайны үед ч энхийн үед ч хэн нэгнийг ялгавралгүйгээр хандаж байсаныг чинь л нэг хармаар байна. Тэр үед чамайг гарал үүслээсээ болоод хорих ангид хүчээр ажиллах жүүд, Рехастагийн хэлтэст илтгэл тавихаар алхаж буй генерал, галын фронт нь дээр өлсөж суугаа цэрэг, үйлдвэрийн барилгадаа машин зэвсэг бүтээж буй эмэгтэй гээд бүгдийг нэгэн адилаар бүүвэйлэн салхилаж байсан гэдэгт би өнөөдөр огтхон эргэлзэлгүй сууна. Үнэхээр гайшрам энэ шинж чинь хүн бидэнд байсансан бол өнөөдөр хүн болгоны доторх ертөнц, цаашлаад улс нийгэм, бүр энэ дэлхий ямар дүр зурагтайгаар 21-р зуун туулах байсан бол. Гайхам энэ нууцын чинь гол нь хаана оршнов дээ салхи минь.

Хааяа нэг салхи чиний хүч буурч, намуун зөөлөн аялгууг чихэнд уях төдий болох ч чамайг би хаа нэгэн газар тогтон, түр амсхийхийг харалгүй өдий зэрэгт хүрчээ. Салхи чи тэнгэр газар гэлтгүй шуурч, сайн мууг ялгалгүй илбэхдээ зогсохоо үл мэдэн, хоёрдмол сэтгэлгүйгээр дайрах нь тэртээх тэнгэр дээрээс агаар зүсэн шумбах шонхорыг санагдуулам. Нэг орчиноос нөгөө руу зогсолгүй хуйлран нисч бүхэнд хүрнээр эрч чинь ч буухгүй улам эрчлэх энэ авяасаар чинь юутай бахархнам. Уул ус, ургаа мод заримдаа чамайг зогсоолоо гэж бодож болох юм. Гэхдээ би бол мэднээ, чамайг хэзээ ч юу ч үл зогсооно. Чи хүссэн газартаа хүрнэ. Хүрэх ч болно. Тийм ч учраас чамайг салхи хэмээн нэрийднэм, би. Чухам яаж чи зогсолтгүй довтлогож, буцалтгүй хуйлрадагаа бага ч гэсэн зааж өгөөч, салхи минь.

Тал газарт хүч базаана гэж чи дорныг талд очдоггүй, уул хаданд эрчээ алдана хэмээн Алтайн нуруудаас чи дайждаггүй. Алдана ононо гэж айлгүй чи салхилна. Салхилах салхилахдаа чи хүчээ алдана, хүч авна гэж зөв бурууг жинлүүрийн хоёр талд тавилгүйгээр чи шуурна. Энэ бол чиний хамгийн дээд чанар, магадгүй тийм ч учраас чамайг алдаа онооны өөдөөс зүрх шимширэлгүй давшлах эр зоригийн симбол мэтээр би дүрслэнэм.
Айдас хүйдэсгүйгээр, эрх дураараа ашлах салхи чамайг таашаан хүлээн авч, сэтгэл зүйрхээ хайрлалгүй нээх нь ч бий, аль эсвэл тааршаан нүүр бууруулах нь ч бий. Тэр дундаа салхи чамайг бодит гэж хэлэх нь байхад, хийсвэр гэж маргах хүмүүс ч оршино. Миний хувьд чи бол сэтгэлд минь орших эрх чөлөө, эр зоригийн симболын амьдралд дээрх төрх. Миний симболын бодит дүр нь ч гэсэн чи намайг үл мэднэ. Мэдэх оюунгүй, мэдрэх эсгүйдээ биш ердөө л нэг газраа тогтохоо үл мэдэх шууран өнгөрч, өнгөрснөө эргэн үл харах учир бүх зүйл чиний хувьд зуурд байдаг. Тиймээ, чи намайг танихгүй ээ, салхи минь.

Бүтэхгүй гэдгээ нь мэдэх ч гэсэн эцэст нь чамаас асуух нэг гуйлт надад байна. “Салхи минь чи түр ч атугай миний зүрхэнд азнаач!”

Read More

Хүний арьсны бүрхүүл дотор эрхтэнтэй холбоотой тул маажих хүсэл төрөх нь таны дотоод эрхтэн “зүгээр бус” байгааг гэрчилнэ.

“Баруун гарын алга загатнаж байна уу? Тэгвэл мөнгөтэй болно оо” хэмээн билэгшээж алгаа мааждаг. Гэтэл Хятадын уламжлалт анагаах ухааны эмч нар биеийн янз бүрийн хэсэгт загатнавал түүнд нухацтай ханддаг байна. Хүний арьсны бүрхүүл дотор эрхтэнтэй холбоотой тул маажих хүсэл төрөх нь таны дотоод эрхтэн “зүгээр бус” байгааг гэрчилнэ. Мэдрэмжийн сувгийн судалгааны дагуу гадна талын арьс дотоод эрхтэнтэй холбоотой байдаг гэнэ. Хятадын уламжлалт анагаах ухааны профессор Да Чжугийн тайлбар, зөвлөгөөг сонирхуулъя.

Хамраа маажих нь
Асуудал: Яаралтай усанд орох шаардлагатай болжээ.

Тайлбар: Учир нь хамар дотор эрэгтэй хүний бэлэг эрхтэн, эмэгтэй хүний хэлүүтэй адил сийрэг эд байдаг. Эхийн хэвлийн хөгжлийн явцад эдгээр эд нь нэг үр хөврөлөөс хөгжих тул үргэлж хоорондоо холбоотой байдаг. Бэлэг эрхтний сийрэг эд ариун цэврийн улмаас “тав тух” алдах юм бол тэр нь хамарт нөлөөлнө гэнэ.

Оочоо маажих нь
Асуудал: Секс дутагдсаных гэнэ.

Тайлбар: Ооч нь эрэгтэй хүний бэлэг эрхтэн, эмэгтэй хүний хэлүүгээр дамжин өнгөрөх энергийн голдогчийн туйлд оршино. Оочоо маажих нь бэлэг эрхтэнээ сэргээх хүсэлтэй нэгэн зэрэг үүснэ. Хэрэв ойрын үед бэлгийн ажил хийхгүй бол бэлэг эрхтэнд зогсонги буюу сөрөг байдал үүсэх магадлал ихтэй.

Хөхөө мааждаг
Асуудал: Хөх загатнах нь сарын тэмдэг удахгүй ирэх гэж буй дохио ажээ. Эрэгтэй хүний хөх загатнавал үрийн шингэнээ гаргаагүй удсан гэсэн үг юм. Энэхүү хөх загатнах мэдрэмж нь биенд ямар нэгэн зүйл илүүдсэнийг хэлж өгөх дохио болдог байна.

Тайлбар: Биеийн хөндий эрхтэн /сав, төмсөг/ чинэрсэн тухай дохиог цээжний арьсаар өнгөрөх энергийн голдоч өгч буй нь тэр гэнэ.

Чихээ мааждаг
Асуудал: Чихээ маажих нь давсаг юмуу эсвэл үтрээний үрэвсэлт өвчин эхлэх гэж байгаа шинж хэмээн үздэг.

Тайлбар: Чихний дэлбээ бол бүх эрхтэн, бие организмын системийн төвлөрөл, дотоод эрхтэний хуулбар гэж үздэг. Эмэгтэй хүний чихний нүх нь үтрээтэй, харин эрэгтэй хүний хувьд шээсний сувагтай дүйдэг. Тиймээс аль нэг эрхтэн эвгүйцвэл чих загатнаж дохио өгдөг. Чихний нүх загатнавал эмэгтэй хүний умай үтрээ, эрэгтэй хүний шээсний суваг асуудалтай байгааг илэрхийлнэ.

Дашрамд өгүүлэхэд: Чихний нүх нь үтрээний хэмжээтэй холбоотой гэж Эртний Хятадад үздэг байжээ. Ийм учраас чихний жижиг нүхтэй бүсгүйчүүд нөхөрт амархан гардаг байсан бол “том” нүхтэй бүсгүйчүүдэд хүнд асуудал тулгарч байжээ.

Салтаагаа маажих нь
Асуудал: Уураг тархи хүчилтөрөгчийн дутагдалд орсоныг илтгэнэ.

Тайлбар: Уураг тархинд хүчил төрөгч дутагдах үед хүн эвшээлгэнэ эсвэл бэлэг эрхтэн идэвхтэй байдалд орно. Салтаагаа маажсанаар судасны төвүүдийг идэвхжүүлж шодой, хэлүүг цусаар хангахаас гадна бүх бие организмаар цус гүйж уураг тархи цусны хамтаар хүчил төрөгчөөр илүү сайн хангагдана.

Өвдгөө мааждаг
Асуудал: Дааврын тэнцвэр алдагдсаны шинж тэмдэг юм.

Тайлбар: Өвдөгний үеийн холбоос нь цусан дахь дааврын төвшний хэлбэлзэлд маш мэдрэмтгий байдаг гэнэ. Өвдөгний хэсэгт загатнах нь эмэгтй хүний бэлгийн гормон – эстрогены хэмжээ ихэссэнийг гэрчилнэ. Энэ нь эмэгтэй хүний хувьд байж болох ч эрэгтэй хүнд бэлгийн чадавхи Өвдөгний мэдрэмжийн судал нь цусан дахь гармоны хэмжээг мэдэрч байдаг. Жишээ нь гармон ихэдсэн буюу дутсан бол өвдөг мэдэрдэг.

Read More

Нөгөөл муу эрчүүд дараа нь эмэгтэйчүүдийг нь бичнээ...

Монгол эрийн тасарч унахынхаа өмнө дамждаг таван үе шат

Нэгдүгээр - Ухаантан

Ууж суугаад гэнэтхэн бүх эрдэмд төгс гэгээрсэн гүн ухаантан болно .Улс төр ,эдийн засаг , үндэсний аюyлгүй байдал, нарны идэвхжил, хүүхэн найрах , морь уралдуулах , наадамд түрүүлэх ................,, гх мэтийн талаарх мэдлэгээ хавь ойрын сонсогчддоо харамгүй хайрлаж гарна. Энэ үе шатанд мэдээж хэрэг түүнтэй санал нийлэхгүй бгаа хүн тэнэгийн туйл...


Хоёрдугаар үе шат - Сайхан залуу

Өөрийгөө бааранд суугаа Монголын хамгийн сайхан эр тул тэнд бгаа бүсгүйчүүд түүнд сээтэн хаяад байна гэж сэтгэнэ.Ухаантан учир хүүхэн болгонтой хүссэн сэдвээрээ дэлгэрэнгүй яриа өрнүүлнэ.

Гуравдугаар үе - Баян эр

Билл Гэйтс гэдэг ядуу гуйлгачинтай зүйрлэшгүй баян учир бүгдийг би төлнө гэнэ.Энэ үе дээрээ хамгаас ухаантай ,сайхан ,баян бусдыг урьж залж дайлна ялaнгуяа таалагдсан хүүхнүүддээ тун өгөөмөр загнана.

Дөрөвдүгээр үе - Баатар

Гэнэт өөрийгөө Чингисийн цус судсанд нь гүйсэн талын зоригт баатар гэж итгээд хавь ойрынхоогоо бүргэдийн харцаар ширтэж дургүй хүргэж маргалдаад байсан мангуу тэнэг амьсгаануудыг хорвоогоос тонилгочий гэнэ.Хэнээс ч үл айна.

Тавдугаар үе-Ардын жүжигчин

Энэ үе тасарч унахын өмнөх сүүлийн дамжлаг.Юу дуртайгаа хийнэ.Цам харайна,хайр сэтгэлээ илчлэнэ, шүлэглэнэ, сар нарыг өрөвдөж нулимс унагана. гудамжинд хоолойныхоо дээд хэмжээгэээр бархиран дуулна.

6. Gadaad helnees gadaad hel ruu hurwuulegch
7. Amitnii heleer huurnegch
8. Diwaajingiin giichin
9. Daruuhan noirmog gahai
10. Uhdel geel buren tasraaskii shuu dee

Read More

Би амьдралдаа цөөхөн уйлсан. Чи амьдралдаа дандаа уйлах юм.

Г.Сүхзориг : Чи бид хоёрын хайрын диалог


- Би амьдралдаа цөөхөн уйлсан.
Чи амьдралдаа дандаа уйлах юм. Чиний нулимс жижигхэн тэгсэн хэрнээ удаан уйлсан ч барагддаггүй. Нулимс чинь орчлонг үймрүүлэх увидастай.
- Миний нулимс том томоор цөөхөн дусладаг би удаан уйлж чаддаггүй. Зохидог ч үгүй. Хар багын эр хүн уйлдаггүй юм гэдэг үгээр би хүмүүжсэн.
Чамайг бүгд хайрладаг, өрөвддөг. Чи тэдэнд таалагддаг бас хүндлэгддэг.
- Намайг хэн ч тоодоггүй, хүмүүс хүйтэн тоосгоор өрсөн хэрэм мэт хүйтэн хөндий хоолойгоор зэмлэдэг. Тэд намайг тулаанд орох гэж байгаа цэрэг мэт байхыг шаарддаг. Яагаад гэвэл Эр хүн эр хүн шиг бай… гэдэг. Тэр эр хүнийг нь би хэнээр зүйрлүүлэхээ мэддэггүй.

Чамайг бүдэрч унахад хэн нэгэн татаж босгодог. Босгож ирээд тэд шархыг чинь арчих алчуур өгдөг. Тэгээд нулимсыг чинь арчиж өгөөд явдаг. Чиний нулимс шидтэй.

- Намайг бүдэрч унахад хүмүүс тойроод гардаг. Тэд гараас минь атгаад татаж байгаагүй. Ганцхан удаа би нэг бүсгүйтэй гар барьж үзсэн. Тэр бол тохиолдол байсан. Бүсгүй миний хөлөн дээр гишгичихсэн болоод надаас уучилалт эрээд гар барьсан санагдана. Тэрхүү гар нь хүйтэн мөртөө хэтэрхий яхир ясажсан гарын сарвуу байсан.

Чамайг алдаа гаргахад хүмүүс уучилдаг, тэрхүү алдаа чинь чамайг улам өхөөрдөм хөөрхөн болгодог.

- Намайг алдаа гаргахыг хэн ч зөвшөөрдөггүй. Тэд бүх зүйл нь өв тэгш байх ёстой гэж үздэг. Өөрсдөө хэзээ ч чадахгүй зүйлээ надаас нэхдэг би хичээдэг, оролддог. Ямар нэгэн үр дүнд хүрдэггүй. Харин эсэргүүцэл шүүмжлэл хүртдэг. Тэрнийг нь би магтаал сайшаалаас илүү шагнал урамшуулал гэж ойлгодог.

Чамд гоёл их зохидог. Шаазан хүүхэлдэй шиг гөлгөр өхөөрдөм болж хувирдаг. Дур булаам болгодог. Чихэр шиг хүлхэмээр болдог.

- Надад зохидоггүй. Хэтэрхий биеэ барьсан орчинд би дасаагүй. Надад номхоруулдаг цамц өмссөн мэт сэтгэгдэл төрдөг болоод тэр.

Чи гайхамшигтай сайхан инээмсэглэж чаддаг. Дургүй зүйлдээ ч чи хуурамчаар инээмсэглэдэг. Инээд чинь бүгд худлаа ч хүмүүст чиний инээд таалагддаг. Тачаангуй, урин дуудсан харцтай болж хувирдаг.

- Би худлаа инээж чаддаггүй. Магадгүй болхи бүдүүлэг байж мэднэ. Хүчлэж инээхээр хүмүүсийг цочоож юм уу жигшээж магадгүй гэж айдаг. Харин би толины өмнө зогсоод хуурамчаар инээх гэж оролдох өөрийгөө хараад үнэн санаанаасаа шоолж инээдэг. Хичнээн тэнэг харагдах болохыг би тэгж мэдэрдэг.

Чамайг орчлонгоор нэг магтан дуулж, шүтэн биширдэг. Чиний гоо сайхныг шүтэн биширсэн зураач уруулыг чинь урлахын төлөө цусаараа зурхыг, зэрвэс тулгарсан харцанд чинь сэтгэл нялхарсан найрагчийг шүлэгтээ согтохыг би харсан. Зарим нь солиорсон. Тэд хичнээн ч зууны турш чамаар л амьдралынхаа утга учрыг тодорхойлж явсныг нь харин чи ойлгодоггүй. Ойлгох нь ч чамд тийм чухал биш. Сүүлд чи бүүр сүүлдээ өөрийгөө зурж өөрийнхөө тухай зурж бичдэг болсон. Намайг энэ орчлон дээр байдаг гэж чи мартсан.
- Харин намайг хэн ч тэгж урлагын тэнгэрт залах гэж оролдоогүй, тийм бодол толгойд нь орж ирээ ч үгүй, ирэх ч үгүй биз. Харин хэзээ мөдгүй ус галруу ороход ч бэлэн байлгах гэж сургасан. Гэхдээ би чамайг урлагын тэнгэр гэж үздэг нэгэн.
Чи өөрөөсөө сайхан нэгэндээ атаахдаг. Тэгээд тэр хорсолоо тайлах гэж хэн нэгэнд муулдаг. Алхсан алхааг нь тоолж, улыг шагайдаг. Тэрнээсээ сэтгэлийн таашаал авдаг. Хэзээ ч түүн шиг болох гэж хичээж үзээгүй. Тэр нь зохих ч үгүй гэж үздэг. Чи дэндүү ихэмсэг бардам юм чинь.
- Харин би өөрөөсөө илүү нэгэндээ талархаж явдаг. Түүнийг би дуурайх гэж оролддог. Их зүйл суралцдаг. Саяхан би нэг тийм сайхан залууг харсан. Тэр ихэмсэг хэрнээ дөлгөөн харцтай залуу байсан. Тэрийг хараад би их зүйл бодсон. Ядаж л халаасандаа мөнгөгүй хэрнээ ихэмсэг алхаж сурсан.
Гэхдээ би чамд хайртай, чамд сэтгэл минь хоргоддог. Чамайг харах, хайрлах гэж би энэ орчлонд ирсэн. Надад байхгүй юм бүхэн минь чамд байдаг. Надад атаархал, үзэн ядалт гэж үгүй. Миний эхлэл чи, чиний эхлэл би байх болно гэдэгт итгэдэг Эр хүн.

Read More

Эрэгтэй & Эмэгтэй хүний SUPER ӨдӨр

Хүүхэн хүний супер өдөр:

8:15 - Үнсүүлж илүүлж сэрнэ
8:30 - Өмнөх өдрийнхөөөсөө хоёр килограммаар хөнгөн болсон байна..
8:45 - Шинэ жимснүүд болон croissanty - гаас бүрдсэн өглөөний зоогоо орондоо иднэ.
9:10 - Дурласан харчуудын явуулсан брилиантан зүүлт, бугуйвч гэх мэтийн бэлэгнүүдийг задлана.
9:15 - Тансаг үнэрт тос шингээсэн халуун усанд булхана.
10:00 - Fitness club - д булчинлаг бөгөөд инээд алдсан дасгалжуулгчтайгаа хөнгөн дасгал хийнэ.
10:30 - Manicure хийлгээд,биеэ балсамьдуулна.
12:00 - Хайрт хонгорынхоо экс эхнэрийг 7 килограмм таргалчихсан явахыг харна.
13:00 - Дэлгүүрүүдээр хэсч найз залуугийнхаа кредит картаар ачааны машинд багтмааргүй олон юм худалдаж авна
15:00 - Үдээс хойших зүүрмэглэл
16:00 - Нууцлаг шүтэн бишрэгчээсээ гурван баглаа улаан сарнайг , шад шүлэгтэй хүлээж авна.
16:15 -Хөнгөн дасгал, дараа нь массаж, зөөлөн дуутай залуу массажист ийм сайхан биеийг хэзээ ч илж үзээгүй юм бна гэнэ.
17:30 -Худалдаж авсан шинэ хувцаснуудаа өмсөж том толины өмнө өөрөө өөртөө мода үзүүлнэ.
19:30 - Лаа асааасан ширээнд хайрттайгаа оройн зоогоо барина.Дараа нь бүжиг тэгээд бас их магтаал сонсоно.
22:00 - Усанд орно
22:50 - Хайрт нь оронд нь тэвэрч аваачна.
23:00 - Үнсүүлж таалуулна.
23:15 - Хүчирхэг гараар тэврүүлээд нойрсоно.

Эр хүний супер өдөр:
6:00 - Сэрүүлэг дуугарч байна.
6:15 - Нэг бүсгүй нөгөдөөхийг нь эрхлүүлнэ
6:30 - Томоос том балин тавингаа спортын мэдээ уншина.
7:00 - Өглөөний зоог: Rump steak, өндөг, кофе, ...,гэх мэтийн .Төгсгөлд нүцгэн бүсгүй амыг нь арчиж өгнө.
7:30 - Лимузин ирнэ
7:45 - Онгоцны буудал орох замдаа хэдэн стакан whisky татна.
9:15 - Хувийн JET- ээр ниснэ.
9:30 - Голфийн клуб орох замдаа лимузин дотор нэг бүсгүйгээр нөгөөдөхдөө иллэг хийлгэнэ
11:45 - Lunch: fast food, 3 пиво, 1шил Don Perignon
12:15 - Хэн нэгэн нь тусгай үйлчилгээ хийнэ.
12:30 - Гольф тоглоно
14:15 - Буцаад онгоцны буудал руу (хэдэн стакан whisky татна)
14:30 - Monte Carlo руу ниснэ
15:30 - Нүв нүцгэн бүсгүйчүүдтэй цуг загасанд явна.
17:00 - Гэр лүүгээ ниснэ Анна Курникова бүтэн биеийн массаж хийж өгнө.
18:45 - Балин тавиад, шүршүүрт орж ,сахлаа хусна.
19:00 - ТВ мэдээ үзнэ: Brad Pitt алуулчихаж, hardcore-pornos, олон эхнэртэй байх хуулиар зөвшөөрөгдчихөж гм.
19:30 - Оройн хоол: Don Perignon(1953), аварга том стейк. Төгсгөлд томоос том хөхтөй бүсгүй ирж нөгөөдөхөд нь түүгээрээ иллэг хийнэ.
21:00 - Napoleon, Cognac, Cohuna бас спортын мэдээ үзнэ: Монгол залуу 100 метрийн гүйлтэнд зургаа гүйгээд дэлхийн рекорд тогтоов гэх мэтийн
21:30 -Дутагдалд орсон гурван бүсгүйтэй группен Sex.
23:00 - Массаж хийлгэнэ ваннанд шумбана. Тэгээд том pizza 2 литр пиво.
23:30 - Нэг бүсгүй ирж тавтай нойрсооройг хийнэ
23:45 - Ганцаараа орондоо хэвтэнэ.
23:50 - 12-секундын унгас алдалт. Дууны өндөр нам дөрвөнтөө өөрчлөгдөж өрөөнд байсан нохой гарч зугтана.

Read More

Интранет

Intranet Зөвхөн нэг байгууллагын хүрээнд байгуулагдсан компьютерийн TCP/IP протокол дээр үндэслэгдсэн дотоод сүлжээ юм. Гаднаас нь харахад интернэттэй адилхан, гагцхүү мэдээллээр хангаж буй хүмүүсийн тоогоороо ялгаатай. Интернэт рүү дэлхийн сая сая хүн ханддаг бол Интранетэд зөвхөн тухайн байгууллагын сүлжээний хүмүүс хандана.

Read More

Гоо үзэсгэлэнгээрээ алдартай нэгэн эмэгтэйн тухай сонсоод түүнийг олж уулзахаар холын замд гарлаа.

Сарнайн цэцэрлэг

Гоо үзэсгэлэнгээрээ алдартай нэгэн эмэгтэйн тухай сонсоод түүнийг олж уулзахаар холын замд гарлаа. Хотод нь очоод харвал үнэхээр үгээр хэлж үзгээр бичишгүй үзэсгэлэнтэй нэгэн ажээ. Хүмүүсээс гэрлэсэн эсэхийг нь сураглавал түүний нөхөр нь үзэшгүй муухай хүн гэнэ. Сониуч зан минь хөдөлж түүнтэй уулзаад:- Та ийм хөөрхөн, дур булаам нэгэн атлаа яагаад заавал ийм хүнтэй гэрлэсэн юм бэ? гэж лавлавал:- Та миний сарнай цэцгийн хүлэмжинд зочлооч. Дараа нь би танд учрыг нь хэлье гэлээ. Хэдийгээр гайхсан боловч араас нь даган цэцэрлэгт орлоо. Харвал хорвоогийн хамаг сайхан сарнайг цуглуулан тарьсан, үлгэрийн мэт цэцэрлэг байлаа. Эмэгтэй:- Та дотогш ороод хамгийн сайхан санагдсан сарнай цэцгийг надад аваад ирээч. Хэрэв өмнөхөөсөө илүү сайхан сарнай тааралдвал урьдын авсан сарнайгаа орхиж болно. Цэцэрлэгт ороод урагшлах алхам бүрт минь өмнөхөөс сайхан цэцэг тааралдаж байсан тул гартаа авсан цэцгээ доош унагасаар л явлаа. Цаашлах бүр олон өнгөөр алагласан цэцэг улам их гарч ирсээр би шилж авсаар явлаа. Гэтэл төгсгөлд нь хүрэх үед харанхуй булан харагдахад илүү сайхан сарнай байгаа гэж бодсон би авсан тансаг цэцгээ орхиод тэр зүг рүү алхлаа. Гэтэл тэнд хатаж хорчийн, өнгө зүсээ алдсан, үхэж байгаа сарнай байх нь тэр… Харамсавч баршгүй зүйл болжээ. Учир нь эмэгтэй намайг хүлэмжиндээ оруулахдаа “Та өмнөх цэцэг илүү сайхан байсан гээд эргээд явж болохгүй” гэж хатуу сануулсан юм. Тэгээд нөгөө цэцгээ барьсаар эмэгтэй рүү очлоо. Тэр надаас:- Та яагаад энэ цэцгийг сонгож байгаа юм бэ? гэж асуулаа. “Би хамгийн сайхан сарнайг олох гэж яваад цэцэрлэгийн төгсгөлд хүрэхэд илүү сайхан цэцэг байгаа гээд түүсэн цэцгээ орхиод очтол энэ л байлаа. Эргэж буцья гэтэл нэгэнт оройтсон байлаа” хэмээн тайлбарлалаа. Тэр надад:- Надад ч бас ийм зүйл тохиолдсон юм. Хамгийн сайхан залуугийн эрэлд гарч, олон арван сайхан залуу надтай гэрлэх гэж ирдэг байсан ч би илүү сайхныг хүлээн огт зөвшөөрдөггүй байлаа. Гэтэл хамгийн сүүлд энэ хүнтэй суусан юм даа гэж хэлсэн юм.

Read More

энэхүү зүйлүүдыг уншсан хүмүүсийн 99% нь тохойгоо долоох гэж оролдох болно.

Кока-Кола анх ногоон байсан.

Дэлхий дээрх хамгийн түгээмэл нэр бол Мохаммед.

Хүний биед байдаг хамгийн хүчтэй булчин бол хэл юм.

Америкийн нэгдсэн улсын хүн бүр дор хаяж 2 Кредит Кардтай байдаг.

Эмэгтэй хүн эрэгтэй хүнээс 2 дахин илүү нүдээ цавьчдаг.

Та амьсгаагаа түгжээд яасан ч өөрийгөө алж чадахгүй.

Тохойгоо долооно гэдэг боломжгүй зүйл.

Таныг найтаахад хүмүүс “бурхан өршөө” гэж хэлдэг учир нь таны зүрх энэ үед 0.1 секунд зогсдог.

Гахайнуудын хувьд дээшээ тэнгэрлүү харах нь боломжгүй зүйл.

Та хэтэрхий хүчтэй найтаавал хавиргаа хугалах магадлалтай. Та найтаахаа түгжих гэж оролдвол толгой болон хүзүүндээ байдаг судсыг хагалж өөриигөө үхэлд хүргэх магадлалтай.

Хүзэрт байдаг ноёнгууд түүхэнд байсан агуу хаадыг илэрхийлдэг.

Гил – King David

Цэцэг – Alexander the Great

Бунд – Charlemagne

Дөрвөлжин - Julius Caesar

111,111,111 x 111,111,111 = 12,345,678,987,654,321

Хэрвээ ямар нэгэн морьтой хүний хөшөөний морьных нь урд 2 хөл нь дээшээ өргөгдсөн байвал энэ хүн дайнд амиа алдсаг гэсэн үг. Нэг хөл нь дээшээ өргөгдсөг байвал тэр хүн өвчний улмаас нас барсан гэсэн үг. 2 хөл нь газарт байвал тэр хүн байгалын жамаар хорвоогоос одсон гэсэн үг.

Сумнаас хамгаалах хантааз, галын гарц, машины шил арчигч, лазер принтерүүдээр юугаараа адилхан гээч. Бүгдыг нь эмэгтэй хүн зохиосон.

Асгаж цутгадаггүй ганц л хүнсний зүйл байдаг энэ юу вэ? Зөгийн бал.

Матар хэлээ амнаасаа гаргаж чададгүй.

Бүх цагаан баавгайнууд солгой гартай байдаг.

Заан л ганцхан үсэрч чададгүй амьтан.

Өнгөрсөн 4000 жилд нэг ч шинэ амьтан тэжээвэр болоогүй.

Дундаж үзүүлэлтээр хүмүүс аалзнаас үхэхээс илүү айдаг.

Цахилгаан сандлыг анх нэгэн шүдны эмч бүтээжээ.

Хүний зүрх цохилохдоо цусыг 9м газар хүрэхэд хангалттай даралтаар шахдаг.

Чихэвчийг зөвхөн нэг цаг зүүхэд л таны чихэн дэх бактерууд 700 дахин ихэсдэг.

Хүн болгоны хурууны хээ өөр байдаг шиг хэлний хээ мөн бүгд өөр байдаг.

Хамгийн эцэст нь энэхүү зүйлүүдыг уншсан хүмүүсийн 99% нь тохойгоо долоох гэж оролдох болно.

Read More

"Алтан гадас" сэтгүүлээс... бодууштай зүйрлэл...

Өнөө цагт бид
улам том байшинтай хэрнээ жижиг гэр бүлтэй, илүү тав тухтай боловч амрах цаг зав багатай,
олон эрдмийн зэрэг цолтой боловч наад захын мэдлэггүй, өргөн мэдлэгтэй боловч бага бодолтой,
олон экспертүүдтэй боловч олон асуудлуудтай, илүү анагаах ухаанжиж байгаа боловч илүү их өвчин зовлонтой болжээ.

Бид аливаад хөнгөн хуумгай хандаж, бага инээж, хурдтай давхиж, түргэн уурлаж, оройтож унтаж, өглөө босохдоо ядарсан сэрж, бага уншиж, зурагт их үзэж, бурханд цөөн залбирах юм.

Өөрийгөө хүрээлэх эд хогшлоо нэмэгдүүлэх хэрнээ үнэт зүйлсээ бууруулж, их ярьж, бага хайрлаж, худал хэлэх нь олширчээ.

Яаж амьдрахыг судалдаг хэрнээ амьдралыг судалдаггүй, он жилүүдээ амьдралд зориулах хэрнээ амьдралаа он жилүүдэд зориулдаггүй,

урт өндөр барилгатай ч богино ухаантай, өргөн уудам хурдны замтай ч явцуу нарийн үзэл бодолтой,

их үрж, бага бүтээж; худалдан авах зүйлс олширсон ч, түүнээсээ авах ханамж багасчээ.

Саран дээр хүртэл очиж чадаж байгаа хэрнээ эсрэг гудамжиндаа байх хөршийнхөөрөө очиж чаддаггүй,

гадаад ертөнцийг эзэмшиж чадсан хэрнээ дотоод ертөнцөө эзэмдэж чаддаггүй,

атомыг задалж чадсан хэрнээ, мухар заншлаа задалж чадаагүй л байна.

Их бичдэг хэрнээ бага судалдаг, их төлөвлөх хэрнээ түүнийгээ биелүүлдэггүй,

яарч адгаж чаддаг хэрнээ хүлээж чаддаггүй, орлого нэмэгдэхийн хэрээр ёс суртахууны дутагдалд орж,

мэдээллийг хадгалах, олон хувь тараах гэж өчнөөн компьютер үйлдвэрлэх тусам хүн хоорондын харилцаа багасаж, Чанарт биш, тоо хэмжээнд анхаарах нь ихэсчээ.

Түргэн хоол нэмэгдсэн ч шингэлт нь удааширч, бие өсөх болсон ч ухаан богиносч, ашиг орлого зузаарсан ч харилцаа гүехэн болж,

зав чөлөө ихтэй ч баясаж цэнгэх нь бага, Олон нэр төрлийн хоолтой ч тэжээл болох нь бага, Хоёр орлоготой ч салах нь их, Гоёмсог байшинд амьдардаг ч гэр бүлийн амьдрал муудаж хэврэгшсэн болжээ.

Чухам ийм учраас, өнөөдөр, би танд “Ямар нэгэн чухал хэрэгцээ гарахаар нь хэрэглэнэ гэж битгий хадгалаарай” гэж хэлэхийг зорьсон юм. Учир нь таны амьдралын өдөр бүхэн чинь чухал юм шүү.

Мэдлэгийг эрж хай, их унш, өөрийнхөө өөдөөс харж суугаад хэрэгцээндээ санаа зовдог байдлаасаа сал.

Гэр бүл, найз нөхөдтэйгээ хамт байх цагийг өөрөөсөө бүү харамла. Дуртай хоолоо ид, очихыг хүсдэг газраа оч. Амьдрал гэдэг бол аз жаргалтай мөчүүдийн хэлхээс болохоос амьд явах гэсэн тэмцэл биш юм.

Болор хундагаа хагалчих вий гэж эмээлгүй хэрэглэ. Үнэтэй үнэртэй усаа дуусчих вий гэж айлгүй цац. Хэрэглэмээр санагдсан үедээ хүссэн зүйлээ хэрэглэж бай.

Үгсийн сангаасаа “Аль нэг өдөр”, “Заримдаа” гэсэн үгсийг хасаж хаяцгаая. Найз нөхөд, гэр бүлийнхэндээ хичнээн хайртайгаа илэрхийлцгээе. Амьдралд инээд хөөр, баяр баясгалан нэмдэг зүйлсээ хойшлуулахаа больцгооё.

Өдөр бүр, цаг бүр, мөч бүр чухал. Магадгүй таны сүүлчийнх байхыг хэн ч мэдэхгүй.

Хэрэв та энэ линкийг дотны хүмүүстээ явуулах ч завгүй байгаа бол, хэрэв “Аль нэг өдөр” явуулчихна даа гэж бодож байгаа бол… Таны бодоод байгаа “аль нэг өдөр” та байхгүй болчихсон байвал яана аа … гэж нэг бодож үзээрэй.

Read More

Эрхээ эдэлж чадсан бол үүргээ биелүүлж сур !

Эрхээ эдэлж чадсан шигээ, үүргээ биелүүлж чаддаг бол үнэндээ буруутгах аргагүй байхсан, тэднийг - Өглөөхөн, ажилдаа явахаар автобусанд суулаа. Автобусны хойд суудал дээр зүүрмэглэн явах хоёр охины хажууд настайвтар эмэгтэй шахцалдан зогсоо харагдав. Ээж шигээ хүнд суудал тавиад өгчих ухамсар тэдэнд үнэхээр алга. Гэхдээ бухимдаад ч хэрэггүй л дээ, энэ бол “надель” үзэгдэл. Тэр охид эрхээ эдэлж яваа нь тэр байж. Өнөөгийн залуус их өөрчлөгджээ. Энэ үгийг ээж аав маань байнга хэлдэг. Бодоод байх нь ээ тэдний гомдол зөв бололтой. Хэдийгээр үе үеэрээ байдаггүй ч бас ахмад үеэ хүндэтгэх нь бидний үүрэг. Залуус маань эрхээ эдлэлгүй л яахав, энэ чинь ардчилсан нийгэм шүү дээ. Гэхдээ л ардчилалаар “овоглодог” энэ нийгэмд эрх, үүрэг нэг тэрэгний хоёр дугуй шиг салгаж, ялгахын аргагүй ойлголт гэдгийг мартчихаж дээ, дүү нар минь. Эрхээ эдэлж чадсан шигээ, үргээ биелүүлж чаддаг бол үнэндээ буруутгах аргагүй байхсан, тэднийг. Харамсалтай нь эрхээ тэнгэрт өргөсөн залуус маань үүргээ тээр доор шидчихэж. Бүр уландаа гишгэчихсэн гэхэд дэгсдэхгүй л болов уу. Монголын залуус маань сүүлийн үед архи, тамхи зугаа цэнгэлд нүдээ ухаад өгөхөөс ч буцахгүй болж. Улаанбаатарын захын баараар ороод гарахад л дээрх зүгнэлт амархан баталгаажих байх. Хөнгөн хийсвэр аргаар амьдрахын тулд охид нь харийнханд биеэ үнэлж, эрчүүдэд ахимаг насны эмэгтэйд үйлчлэх болсон нь нууц биш. Мөнгө олохын тулд залуус маань хөдөлмөрлөхөөсөө илүү биеэ үнэлж байна. SOURCE: unuudur.mn

Read More

Утаа айсуй, юу бодож байна?

Монголын сайхан орон маань дөрвөн нарлаг улиралтай билээ. Ган болж дуусангууд галуу шувуу буцаж үерийн улиралтай хальт золгоод л шууд л утааны улирал эхэлдэг юм. Утааны улиралд угаартан угаартан унаж туссаар шинэ хуучин "шинэ" жилүүд өнгөрч, аргын бэлгийн тооллын онууд эхлэн одоо л нэг яргуй цэцэглэх нь дээ гээд сууж байтал шороон шуурга нь нүд амгүй балбаснаар шорооны улирал эхэлдэг билээ. Шуурсаар шуурсаар саарал царай гүнзгий саарал болж, арьсан дээр шинэ давхрага тогтохын алдад нэг муу нар гарч гангийн улирал эхлэн газар дэлхий, гандсан арьсыг нэг амраадаг жамтай. Тиймээ энэ бол өнөгийн дүр зураг биш гэжүү?

Утааны улирал
Өвлийн улирал утааны улирал болсоныг Монгол хүн бүгдээрээ биш юмаа гэхэд УБ-таа амьдарч байгаа аваргууд хэлүүлэлтгүй хамар ам, уушиг зүрх за тэгээд цаашилбал бөгс бөөрөөрөө мэдэрсэн нь илт. Тиймээс ч энэ газар шороонтой түр хугацаагаар биш удаан хугацаагаар амьдарлын жолоогоо нэгтгэх хүмүүс нь энэ талаар болж өгвөл л байнга зүрхээ цохилуулж тархиа гашилгах хэрэгтэй гэж мину бие бодож байна. Сая Экономист-с нэг өгүүлэл (энд байна) уншаад суужийхнаа, өгүүлэл маань энэ дэлхий дээр чинь юм хөгжиж, цаашлаад жинхэнэ үр нөлөө багатай амьдрах аргууд нээгдэж байгааг харуулсан байна. Байшингаа цонхлох цонх нь хүртэл хорт туяаг багасгаж, өрөөнүүд нь хоорондоо агаар алдах нөхцөл бага гээд үнэхээр дээд зэргээр тоноглогджээ. Манайхан чинь нэг байшин барьж байна гээд бижигхэн муурын байшингаа ёстой нэг нэвт шувт салхилмаар барьж дээврээ ний нуугүй хэлэхэд хар цаасаар бүрдэг билээ. Харин доторхыг нь засч байхдаа хүний биед хортой хоргүй гээд будаг шунхнаас авахуулаад буйдан муйдан тавьсан байдаг нь хэзээ хэнийг ч хордуулаад байгаа нь бүү мэд. За тэрийг ч тааж барамгүй юм гэхэд өвөл чинь ёстой л байнга нүүрсээр угжиж байхгүй л бол дулаанаа хадгалах тооцоогүй барьсан барилга чинь ханаараа, цонхоороо бас болж өгвөл дээврээрээ дулаан алдаж дотор нь амьд хүн биш, үхсэн хүн амьдармаар морги болно шүү дээ.
Цаашилбал тэгээд гэрэлтүүлэг орно. Монголд ч бас Compact fluorescents нилээд хэрэглээд байгаа ч гэсэн бүгд энд шилжиж чадаагүй л байна. Энэ төрлийн гэрлийн шил нь энгийн бидний мэдэх гэрлийн шилтэй харьцуулахад гурав дахин бага цахилгаан хэрэглэж ижил хэмжээний гэрлийг гаргадаг аж. (эндээс хар)

Ингээд ирэхээр чинь энэ өгүүлэл дээр гардаг байшин бол энерги зарцуулалтын хувиараа 100км-т 4 литр иддэг, харин бидний ихэнхийн суудаг гэр болон байшин нь 14 иддэг машин болж хувираад, нефть цахилгаан өсч байгаа өнөө үед ёстой зогсоо зайгүй биднийхээ хармааг сэгснэнэ шүү дээ. Ингээд зүгээр ч сэгсэрчихгүй, мөрөөрөө явжийсан хэдийгээ угаартуулж сэгсрээд байхаар чинь энд би шударга ёс энэ тэрээ гээд яриад яахав, явж явж бүгдээрээ л цагаасаа эрт умаахум болчих гээд байх юм.

Эцсийн эцэст энэ бүхэн төрийн бодлоготой нягт уялдаатай. Утааг хэрхэн дарах талаар төрийн зохистой бодлого хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Хэрэгжүүлэх гэдэгтээ би шууд төрөөс оролцоод гэрүүдийг нураан шилжүүлээд, аль эсвэл нүүрс оруулахыг нь зогсоогоод бүр эсвэл "утаагүй" гэх хошгоруулсан нүүрс үйлдвэрлэх аль алийг нь би хэлээгүй. Тэгээд юуг хэлж байна вэ гэвэл хуулийн үүднээс нааштай болоод санхүүгийн үүднээс дэмжсэн - заавал татаасаар бус, харин татварын хөнгөн бодлогоор хангаж өгөхийг л би хэлэх гээд байгаа юм. Даанч эд нарын байж байгааг харвал ирээдүйн 4-н жилд бол хорт утааны багаа л сайн базаасан нь дээр харагднам. Тиймээс элдэвийн хөгжил хөтөлбөр энд ч яриад яахав дээ, ингэсгээд орхисон нь дээр юм шиг.

Read More

Монголд амьдрах сайхаан.

Дөнгөж сая "Монголд амьдрах сайхан, бас сонирхолтой байна" гэсэн уг нийтлэлийг уншаад басхүү миний бие Монголдоо сэтгэл хангалуун амьдарч буйн хувьд бас бага сага зөвлөгөө, сэтгэгдэлээ бичье гэж бодлоо л доо.

Миний бие бас уг Төв Азийн цээжинд орших дэлгэсэн тэрлэг шиг Монголын тал нутагт төрж өсөөд 23 жилийг ардаа орхиж байна. Хилийн дээс алхаснаа тоочвол урд хойд хоёр хөршийнхөө нийслэлд ажлын шугмаар хэд хэд очиж байсан юм байна.
Мэдээж би гадаад оронд олон сар, жилээр амьдарч үзээгүй болохоор тэндэхи бэрхшээл зовлонг төдий л сайн ойлгохгүй байгаа байж магад. Гэхдээ манай найзууд, танилууд дундаас дэлхийн хөгжилтэй оронд сурч, ажиллаж, амьдардаг хүмүүс зөндөө бий. Тэд ч надаас монголд одоо юу болж байгаа тухай, очоод юу хийж яаж амьдрах талаар зөндөө л асууж лавладаг.

Миний бодлоорх,
Монголд амьдрах бэрхшээлийн талаар болон хувийн зөвлөгөө:

Орчны бохирдол.
Өвөл болохоор УБ хот маань тэр аяараа утаан хөшигөөр гоёдогийг та бид сайн мэднэ. Энэ их утаа нь гэр хороолол, цахилгаан станцууд, автомашины бөглөрөлөөс болдог гэсэн судалгаа байсан. Гэхдээ энэ шууд утгаар монголд амьдрахад нөлөөлөөд байхаар зүйл бас биш. Мөн тэр 40 мянган айлын орон сууц, УБ хотыг тойруулаад хурдны шинэ тойрог зам энэ тэр гээд хэсэг цаг хугацааны дараа арилах зүйл биз ээ. Мөн Үйлдвэр комбинат, 120 мянгат гээд Туул голын тийшээ бол огт утаагүйгээр сайхан амьдарч болж байгаа.

Авилга, хүнд суртал.
Хэрвээ та хувийн бизнес эрхлэх гэж байгаа бол энэ үнэхээр хүнд асуудал. Гэхдээ л бас шийдэж болохоор л зүйл. Үнэхээр л тийм бэрхшээлтэй байгаа юм бол бусад хувийн хэвшлийнхэн яаж болгоод, амьдраад болоод байгааг нь асуугаад үзэх хэрэгтэй. Өөрийн адил төрлийн бизнес хийж байгаа юм уу эсвэл бизнест туршлагатай нэгнээс энэ талаарх хүндрэлийг яаж давах талаар асуу, лавла. Монголд энэ талаар танилын хүрээнээс өөр сайн арга зам гэж үгүй байх. Та нэг лиценз, тусгай зөвшөөрөл авах гэж буй ба таны танилууд дотор байхгүй бол танилын танилаасаа асуу. Монгол шиг цөөхөн хүн амтай оронд бараг 3 хүнээр дамжаад тухайн хүнтэй танилын хүрээгээрээ холбогдоно энэ тэр гээд хошин судлагаа ч хүртэл байсан шүү. Тиймээс танилтай хүн талын чинээ, Танилтай л бол асуудал биш.

Амьжиргааны түвшин.
Гадаадынхы хажууд бол бид үнэхээр маш бага үнэлгээтэй цалин, хөлстэй нь бол үнээн. Гэхдээ л үнэхээр чадвартай, мэдлэгтэй, мэргэшсэн хүнд бол монголын одоогийн цалингийн түвшин хангалттай хүрдэг. Манай мэргэжил дээр л жишээ аваад үзэхэд аль нэг банк юм уу гайгүй томхон шиг газарт Программистаар ажилд ороход цалин 1 сая төгрөг, тэгээд ер нь дундаж нь 500мян төгрөг. За систем администратор бол бүүр 1 сая төгрөгийг ч голно доо. Энэ тэгээд бага цалин гэж үү. Бүүр тэгээд ажлын байр нь байхад тохирох туршлагатай, чадвартай хүн нь хайгаад олддоггүй гээч.
Манай найзууд дунд ийм цалинтай хүмүүс олон бий. Миний цалин ч одоо дундаждаа орж байх шив дээ. Уул нь жилийн өмнө гайгүй дээ ордог байсан.
Гадныхан сард өндөр цалин авдаг ч тэдний амьдралын өртөг бүүр л өндөр биз дээ. Тэгэхээр өндөр үнэтэй хоол унд, өндөр үнэтэй хувцас хэрэглэл аваад л хүн шиг хэрэглэхэд та бид гадаадад өндөр цалин авсан ч өндөр өртэгтэй хэрэглээнд яваад таарна биз дээ?
Тэгэхээр амьжиргаа бол Монголд тийм ч тааруу биш болсон шүү.

Байр суурь.
Хүн нэг зүйлийг хожиход нөгөө зүйлийг заавал алдаж байдаг. Бид энд 100 төг ашиг олоход тэнд хэн нэгэн нь 100 төг алдаж байгаа. Ажил дээрээ гол анхаарал хандуулахад ар гэрийн анхаарал багасдаг. Гэвч ажилдаа төвлөрч төвлөрч ахицтай урагштай болгоод голдиролд нь оруулсаны дараа та сэтгэл хангалуун ар гэртээ цаг зав зарцуулж чадна, амралт ч болж чадна.
Гадаадад олон жил болоод ирэхэд хамгийн том асуудал нь Монголын нийгэмдээ эргэж дасан зохицож, монголоор сэтгэхэд л байгаа байх. Цэнгэг устай, томоос том хиймэл цөөрөмд хөвж байсан загасыг жоохон бохир устай ч ориг байгалын гаралтай цөөрөмд гэнэт хийчихэд нэг хэсэгтээ л сандарч таараа.
Монголд байр сууриа олохын өмнө эхлээд нийгэмдээ дасах, монголоор сэтгэдэг болох хэрэгтэй болов уу гэж бодож байна. Монголд байр сууриа хэдийнэ олсон найз нөхөдтэйгээ уулз, ярилц, зөвлөгөө ав. Яаж энд хүрсэн талаар нь яриул. Хэн ч мэдээж өөрийнхөө тухай ярихтай үнэхээр дуртай байдаг. Чин сэтгэлээсээ хандсан хүнд л хүн итгэнэ шүү дээ. Түүнээс яаж чи баян болов, яавал чам шиг ийм болохов гэх маягийн атаархсан үнэртэй байвал чи ч өөрөө дуртай байхгүй нь мэдээж.
Чи өөрөө хаана байх ёстойгоо өөрөө мэдсэн бол чамайг тэнд чинь байх ёстойг бусад нь мэдэж л таарах вий. Өөрийгөө олж нээсэн цагт аль ч цаг, аль ч нийгэмд байр сууриа олох нь гарцаагүй гэж би боддог. Хошиноор жишээлэхэд хэрвээ би 1935 оны үед Германд 26 настай байсан бол нэг бол Нацист болоод еврейг дүүжлээд явах, нэг бол коммунист болоод буудуулж үхэх, нэг бол Америк, Англи руу зугтан гарах байсан биз, хэрвээ өөрийгөө олоогүй явбал олонхийг дагаж байгаад Орос руу дайнд яваад буудуулж, эсвэл хөлдөж үхсэн байх бизээ...
Өөрийгөө олоогүй цагт би ч би биш, ер нь хаана ч хэн ч биш.

Давуу болон сул тал.
Юунд ч давуу болон сул тал бий. Компьютер үнэхээр бүгдийг хийж чаддаг супер тустай ч, эрүүл мэндэд тэр дундаа нүдний хараанд онц супер тусгүй.
Монголд амьдарч үлдсэн үеийнхэн чинь байр сууриа хэдийнэ олоод чамайг хавчиж байгаа ч тэдэнд сул тал бас бий. Энэ бол гадаад хэл болон магадгүй мэдлэг чадвар буюу барууны жинхэнэ боловсрол. Гэхдээ хүн бүр адилгүй л дээ, гэхдээ л нийтлэг дутагдал нь тэр. Гэвч үргэлж иймээрээ байхгүй биз. Дэлхий улам бүр даяаршиж байгаа үед гадаад хэлээр сүүлийн залуус сайн ярьдаг болж байгаа, орчин нь ч угаасаа гадаад хэлээс улам бүр хамааралтай болж байгаа үед өөр яах ч билээ. Тэгэхээр өөрийн сурч, амьдарч, мэдэж ирсэн зүйлээ энд гаргах л хэрэгтэй. Яг одоо л гаргах хэрэгтэй. Яаж амьдрах чинь чиний юунд яаж ханддагаар чинь тодорхойлогдоно гэсэн үг ортой л үг дээ. Энд гадаадад төгсч ирсэн залуусыг сайн цалинтай, сайн ажлын байр зөндөө л хүлээж буй. Бодсоноос чинь дутуу байж магадгүй л юм, гэхдээ голсоны хэрэггүй. Толгойгоо хир цэнэглэсэн чинь хүлээн зөвшөөрч буй ч гар чинь хир хөдөлж, юу хийж бүтээдгийг чинь хэн ч мэдэхгүй шүү дээ. Тиймээс эхний ээлжинд юу хийж чаддагаа харуулж байж цаашаа явна, тэгж байтал ч монголын нийгэм, орчиндоо дасч хаана юу болоод буйг олж хараад эхлэх бий вий. Дараа нь яах нь таны хэрэг...

Бизнес эрхлэх.
Харин ажиллаж байгаад ирсэн хүмүүс бол халаасандаа хэдэн зоостой ирсэн байж таараа. Харин дахиад ажиллах эрч хүч, эрүүл мэнд үлдсэн бол хувийн хэвшил дээр үзэж тарсан нь дээр. Гэхдээ энэ бол нилээд эрсдэлтэй алхам. Хэн ч мэдээж зовж олсон хэдийгээ үрэн таран хийхийг бодохов. Эхлээд байр сууц аваад, машин тэрэг авах л байх. Хэрэгтэй гэж үзвэл машин ч хэрэгтэй л дээ. Гэхдээ бага шиг мөнгөтэй бол машин дэмий л эд. Бөөн зарлага гаргана. Халтууранд л явдаггүйм бол шууд олох орлогогүй.
Тэгэхээр эхлээд санан мөрөөдөж ирсэн нутагтаа сайхан амраад авсан нь дээр байх. Ах дүү хамаатан садан, найз нөхөдтэйгээ уулз. Гэхдээ учиргүй шоудав, манайхан хүнээр даалгаж уух дуртай. Ууж идэхэд учир бийг хэлүүлэх юун. Гол нь монголдоо идээшиж аватлаа хэсэг амсхийж аваад юу хийх, ямар зах зээл руу орох эдэр гээд сайн харж, судалж авсан нь дээр... Гадаадад ажиллаж байгаад ирсэн хүмүүсийн бизнес энд тэндгүй маш олон. Хамгий наад захын жишээ л гэхэд Фантази секс шоп байна. Бас Батбайгаль бакери ч билүү бялууны газар гээд зөндөө зөндөө. Хамгийн биед амар нь Орон сууцны оролцоо жижиг хүнсний дэлгүүр, эсвэл нарийн нэр төрлийн бараа оруулж ирэх гээд л .. Машин тэрэг энэ тэрийн сэлбэг оруулж ирэх гээд ер нь сэтгээд, хийж л чадаж байвал юу ч хийж болно доо.

Эцэст нь,

Гадаадад ажиллаж, сурч яваад ирсэн та өөрөө олж харж чадвал,
хийж бүтээх зүйл үй түмээр дутмаг, хөгжиж яваа, боломжийн зах зээлтэй
товчоор хэлбэл хов хоосон цаас шиг өөрчлөгдөж, шинэчлэгдэхийг хүсэн хүлээж буй
Монгол эх нутаг чинь ахан дүүс, найз нөхөдтэй чинь хүлээж сууна даа.

Сэгсгэр ч гэсэн эх минь,
Сиймхий ч гэсэн гэр минь гээд дуунд байдаг шүү дээ. Тиймээс би энэ л Монгол нутагтаа төрсөн, энд л миний өссөн гэр орон минь, тоглож өссөн найзууд минь, хөдөө тийш гарахад нүд алдам цэлийх тал минь бий.. Энэ л цаг үе минь минийх, биднийх... Энэ л цаг үед би л хийнэ, бид л хийнэ. Өөр хэн ч бидний өмнөөс хийж өгөхгүй, өгөөч үгүй, өгөх ч үгүй ...
Сайхан хангалуунаар аж төрч, сайхан хөгжилтэй оронд амьдармаар байвал чи л хийнэ, учир нь чи л тэгж хүсч байгаа шүү дээ. Чамаас өөр хэн ч биш. Учир нь энд л чи төрсөн учраас, энд л чи үхэх учраас. Бас би.

Read More

...Fall

...Навчис хөлөөр хөглөрөөд, баяртай гэж сэмээрхэн шивнэх шиг
Нарны туяа эцсийн хүчээр, тэднийг энхрийлэх шиг
Хөөргөн мөрөөдөл бороонд жихүүцэн, зүрхэнд хоргодоод
Хөндийрхүү сэтгэл нөмөр хайж, чамайг зүглээд

...намар ирчихэж.



Намар цаг ирэхэд намайг яагаад ч гуниг нөмрөхийн
Навчис нэг нэгээрээ газарт унахыг хараад
Гэгээхэн хайр минь ингээд л дусал дуслаар холдож байгаа мэт
Гунигтай бодол өөрийн эрхгүй сайхан бүхнийг даран орж ирэээд

Намар цагаа гэж.


Намайг яагаад ч юм гуниг нөмрөөд
Навчис нэг нэгээрээ газарт унаад
Гэгээн хайр минь дусал дуслаар уурших шиг
Гунигт бодол дурсамж бүхнийг үгүй хийгээд
...намар цагаа гэж

Read More

Дотоод Гарцын Замчлалын Боловсронгуй Протокол (IGRP)

Дотоод Гарцын Замчлалын Боловсронгуй Протокол (IGRP)

EIGRP (Сайжруулсан Дотоод Гарцын Замчлалын Протокол) нь рутерт өмнөх сүлжээний протоколуудаас илүү үр дүнтэйгээр мэдээллийг солих боломжийг олгодог сүлжээний протокол юм. EIGRP нь IGRP (Дотоод Гарцын Замчлалын Протокол)-оос боловсронгуй болсон ба EIGRP ба IGRP-ий аль алиныг ашиглаж байгаа рутерууд нь хамтран ажиллаж чадна. EIGRP нь зөвхөн Интернет Протоколт (IP) сүлжээнд биш, мөн түүнчлэн AppleTalk ба Novell NetWare сүлжээнд хэрэглэгдэж чадна .

Шаталсан Хөдөлгөөнт холбооны IPv6

(HMIPv6) Шаталсан Хөдөлгөөнт холбооны IPv6 нь Хөдөлгөөнт холбооны Интернет Протоколын хувилбар 6-ын санал болгож буй сайжруулалт юм. Энэ нь хөдөлгөөнт холбооны хувьд шаардагдаж байгаа дохиоллын хэмжээг багасгах ба handoff дамжуулалтын хурдыг сайжруулахаар зохиогдсон байна. HMIPv6 нь (IETF)-ийн стандарт юм. ОРШИЛ

Дамжуулах орчныг ашиглан компьютер хооронд болон бусад төхөөрөмжүүдийг харилцан холбон мэдээлэл дамжуулах процессыг компьютерийн сүлжээ гэдэг. Сүлжээнд өөр өөр төрлийн компьютерууд хоорондоо холбогдох боломжтой байдаг бөгөөд тэдгээр нь хоорондоо ойлголцон мэдээлэл дамжуулах нэг дүрэмтэй байдаг. Энэ нь протокол юм.

Сүлжээг хамрах хүрээгээр нь ерөнхийдөө 3 хуваадаг.

1. LAN (Local Area Network ) Нэг байшин болон байгууллага доторх сүлжээнүүд ордог.
2. MAN (Metropolition Area Network) Хот дотор холбогдсон сүлжээ

3. WAN (Wide Area Network) Хот хооронд болон улс хоорондыг хамарсан сүлжээ юм. Зураг дээр сүлжээг хамрах хүрээгээр нь ангилан үзүүлэв.

Лекц 1:ЛОКАЛ СҮЛЖЭЭНИЙН СУВГИЙН ТЕХНОЛОГИ

Локал сүлжээг 2 хэсэгт задалж болно: компьютерийн сүлжээг техник хангамжийн талаас нь бүрдүүлэгч сүлжээний сувгийн технологи, локал сүлжээний боломжийг хэрэглэгчдэд ойртуулж өгдөг сүлжээний програм хангамж. Энэ хичээлээр бид дан локал сүлжээний сувгийн технологийг, түүнийг бүрдүүлэгч хэсгүүдээр нь авч үзэх болно.

Локал сүлжээний сувгийн технологи нь маш уян хатан, өндөр хурдтай холболтыг үүсгэдэг бөгөөд сүлжээг техник хангамж талаас нь илэрхийлдэг. Бусад холболтын технологиос ялгаатай нь олон-олон (many-to-many) гэсэн холболтыг үүсгэдэгээрээ онцлог юм. Өөрөөр хэлбэл локал сүлжээнд байгаа дурын төхөөрөмжийг уг сүлжээнд холбоотой байгаа ямар ч төхөөрөмжтэй холбох чадвартай байдаг. Локал сүлжээний сувгийн технологийг 4 үндсэн үзүүлэлтээр тодорхойлдог.

1. Дамжуулах орчин (Transmission Medium)

2. Дамжуулах техник (Transmission Technique)

3. Сүлжээний топологи (Network Topology)

4. Хандалтыг удирдах арга (Access Control Method)

Эдгээрийг товчхон тайлбарлавал:

- Дамжуулах орчин гэж төхөөрөмж/системүүдийг хооронд но холбоход зориулсан кабел, бусад физик хэрэгслийг хэлнэ. Локал сүлжээнд хамгийн өргөн хэрэглэгддэг орчнуудад сүлжмэл хос, коаксиал, фибр-оптик кабелууд болон утасгүй дамжуулах хэлбэрүүд багтдаг.

- Дамжуулах техник гэдэг нь дамжуулах физик орчнуудаар дамжуулагдаж байгаа сигналын төрөл юм. Локал сүлжээний сувгийн технологид нарийн (baseband) болон өргөн (broadband) зурвасын гэсэн 2 техникийг ашигладаг.

- Сүлжээний топологи гэдэг нь төхөөрөмжүүдийн хоорондын логик холболтыг харуулсан схем юм. Үндсэн топологиуд нь одон, салаа, цагираг хэлбэрийн топологиуд болно.

- Хандалтыг удирдах арга нь төхөөрөмжүүд ямар аргаар дамжуулах орчинд хандах вэ гэдгийг тодорхойлдог. Нэлээд өргөн ашигладдаг аргуудад өрсөлдөх (contention), маркер дамжуулах (token passing), холболт чиглэлийн (circuit switching) зэрэг багтдаг.

Локал сүлжээнд өргөн ашиглагддаг сувгийн технологиудаас Ethernet, Token Bus, ARCnet, Token Ring, FDDI, LocalTalk зэргийг нэрлэж болно.

Лекц 2 ДАМЖУУЛАХ ОРЧИН

Дотоод сүлжээний мэдээлэл дамжуулах гол орчин нь кабель юм. Кабелиудыг дотор нь хэд хэд ангилдаг.

1. Сүлжмэл хос кабель.

2. Коаксиаль кабель.

3. Фибр-оптик кабель.

Сүлжмэл хос кабел (Twisted Pair-TP)

Гадуураа тусгаарлагч бүрээстэй зэс дамжуулагчийг хос хосоор нь ороож мушгисан хэлбэртэй байдаг. 2 төрлийн сүлжмэл хос кабел байдаг.

- хамгаалалтгүй (Unshielded Twisted Pair cable - UTP)

- хамгаалалттай (Shielded Twisted Pair - STP)

UTP кабел

Unshielded twisted-pair (UTP) кабель 4 хос багц бүхий кабель бөгөөд сүлжээнд өргөн хэргэлэгддэг байна. Нэг сегментийн урт 100м.

RJ-45 коннектороор бусад төхөөрөмжүүдэд холбогддог.

EIA/TIA-568 стандартын дагуу UTP кабелийг 5 категорид хуваадаг.

1-р категорийн кабель.

1-р категорийн кабель телефон холбоонд (зөвхөн яриа дамжуулах) утсан сүлжээнд хэрэглэгдэнэ.

2-р категорийн кабель

4 Мбит/с-ийн хурдтай өгөгдөлийг дамжуулдаг.

3-р категорийн кабель.

10BaseТ сүлжээнд хэрэглэгддэг ба өгөгдлийг 10Мбит/с-ийн хурдтай дамжуулдаг.

4-р категорийн кабель.

4-р категорийн кабелийг Token-ring сүлжээнд хэрэглэх ба 16Мбит/с-ийн хурдтай өгөгдөлийг дамжуулна.

5-р категорийн кабель

CDDI(Copper Distributed Data Interface) сүлжээнд хэрэглэгддэг ба 100Мбит/с-ийн хурдтай өгөгдлийг дамжуулдаг.

STP кабел

Shielded twisted-pair cable (STP) нь гадуураа хатуу хамгаалалттай, сүлжмэл хос багц бүхий кабель юм. Ethernet сүлжээнд 100 Омын эсэргүүцэлтэй кабель хэрэглэдэг байна.

Харин STP-ийн 150 Омын эсэргүүцэлтэй кабелийг Token-Ring сүлжээнд хэрэглэгддэг.

Энэ кабелийн хувьд сүлжмэл хос бүр гадуураа хамгаалалттай байх ба энэ нь цахилгаан соронзон орон болон радио долгионы нөлөөнд тэсвэртэйгээс гадна нэг нөгөөдөө нөлөөлөх шуугианыг багасгадаг байна.

150 Омын STP кабелийн хоёр үзүүрийг заавал газардуулдаг. STP кабель нь гадны нөлөөнөөөс сайн хамгаалагдах сайн талтай боловч UTP кабелаас илүү үнэтэй байдаг. Ethernet сүлжээнд ихэнх тохиолдолд STP кабелийг сүлжээний түгээгүүр (backbone) кабелиас трансивераар салаалж хаб руу залгаж ашигладаг ба максимум урт нь 100м байна.

UTP кабелиуд нь 100 Омын эсэргүүцэлтэй байх бөгөөд бусад кабелиудаас ялгаатай нь телефон утсанд ашиглаж болдог. UTP кабелийг ихэнх сүлжээний архитектурт хэрэглэснээр сүлжээний хөгжилд ахиц гарсан.

UTP кабель олон сайн талуудтай. Үүнд:

Бусад кабелийг бодоход хэрэглэж угсарахад хялбар.

Үнийн хувьд хямд.

Хэмжээний хувьд тохиромжтой.

Дутагдалтай тал нь: Гадны нөлөөнд амархан өртөмтгий.

Холын зайд дамжуулах чадал хязгаарлагдмал.

Коаксиал кабел

Коаксиал кабел нь зэс дамжуулагч, пластик тусгаарлагч, тусгаарлагчийн гадуур

бүрсэн тор хэлбэрийн зэсэн хамгаалалт, гадна талын хамгаалалтын бүрхүүлээс тогтоно.

Дотоод сүлжээнд коаксиаль кабелийг гол магистраль кабель болгон ашигладаг. Энэ нь сүлжмэл хос зэрэг кабелиудаас илүү хол зайд сигналийг дамжуулдаг, гадны нөлөөнөөс сайн хамгаалагдсан байдагтай холбоотой. Коаксиаль кабель бүдүүн, нарийн гэж хоёр янз байдаг.

Нарийн коаксиал кабел

Нарийн кабель нь 0.5 см диаметртэй уян кабель байдаг. Нэг сегментийн урт нь 185м. Долгионы эсэргүүцэл нь 50 Ом бүхий RG-58 бүлийн кабелиуд багтдаг.

RG-58/U ганц гол зэс утастай.

RG-58 A/U багц зэс гол утастай.

RG-59 өргөн зурвасын дамжуулалтанд ашигладаг./кабелийн телевизэд/

RG-6 RG-59-г бодвол илүү өргөн диаметртэй, өндөр давтамжтай сигнал дамжуулдаг.

RG-62 ARCnet сүлжээнд ашиглагддаг.

Нарийн кабелийг төхөөрөмжинд холбохдоо BNC (British Naval Connector) холбогчуудыг ашигладаг.

- BNC коннектор (кабелийн үзүүрт хавчих эсвэл гагнадаг)

- BNC-T коннектор (кабелийг сүлжээний картанд холбодог)

- BNC баррел коннектор (2 кабелийг хооронд нь холбодог)

- BNC терминатор (салаа топологитой сүлжээнд кабелийн сегментийг хаах зориулалттай)

Бүдүүн коаксиал кабел

Бүдүүн коаксиаль кабель нь 1см орчим диаметртэй, харьцангуй хатуу кабел, гадуур бүрээс нь ихэвхчлэн шар өнгөтэй байдаг. Бүдүүн кабелийг гол түгээгүүр кабель болгон ашигладаг. 1 сегментийн урт нь 500м. Нарийн кабелийг сүлжээний төхөөрөмжинд шууд холбох боломжтой байдаг бол бүдүүн коаксиаль кабелийг трансивераар дамжуулан холбодог.

Фибр-оптик кабел

Фибр-оптик кабель сүлжээний орчинд өгөгдөл дамжуулахдаа гэрлийн импульсээр дамжуулдаг. Бусад сүлжээний дамжуулах кабелийг бодвол цахилгаан соронзон орны нөлөөнд өртдөггүй, өгөгдлийг өндөр хурдтай дамжуулдгаараа онцлогтой. Фибр-оптик кабель цахилгаан импульс хэлбэрээр дамжуулагдсан өгөгдлийг дамжуулдаггүй. Харин цахилгаан сигналийн битийг гэрлийн импульс болгон хувирган оптик кабель бүхий сүлжээгээр дамжуулж болно.

Фибр-оптик кабель 1 чиглэлийн дамжуулалтай тул сүлжээнд хосоороо хэрэглэгдэнэ. Кабелийн бүтэц нь гадуур хамгаалалтын бүрхүүл, пластик бүрхүүл, ойлгогч бүрхүүл бүхий голын хэсгээс тогтоно.

1.Outer jacket- кабелийн гадуур хамгаалалт

2.Kevlar Reiforcing Material- оптик кабелийг гэмтэхээс хамгаалсан зөөлөвч

3.Plastic sheild-пластик хамгаалалт

4.Glass Fiber and Gladding- гэрлийн импульс дамжуулах хэсэг нь тунгалаг материалаас хийгдсэн ойлгогч материалаас тогтдог.

Лекц 3 ДАМЖУУЛАХ ТЕХНИК

Сүлжээнд дамжуулах физик орчноор сигналыг дамжуулах үндсэн 2 техник хэрэглэгддэг. нарийн зурвасын (baseband) ба өргөн зурвасын дамжуулалт (broadband)

Нарийн зурвасын дамжуулалт

Энэ төрлийн дамжуулалтанд өгөгдлийг тодорхой 1 давтамжтай тоон сигнал хэлбэрээр дамжуулдаг. Энэ сигнал нь дискрет цахилгаан эсвэл гэрлийн импульс хэлбэртэй байдаг. Энэ дамжуулалтын үед тухайн кабелийн дамжуулах суваг бүхэлдээ уг сигналыг дамжуулахад ашиглагддаг. Сигнал 2 чиглэлд дамжуулагддаг. Сигнал кабелиар дамжуулагдах явцдаа аажмаар замхран арилдаг. Хэрэв кабелийн урт 1 сегментийн уртаас хэтэрвэл сигналыг буруу хүлээн авах эсвэл бүр алга болдог. Үүнээс зайлсхийхийн тулд сигналыг сэргээж анхны хэлбэрт оруулах зориулалтаар репитерийг ашигладаг.

Өргөн зурвасын дамжуулалт

Өргөн зурвасын дамжуулах системүүд нь өгөгдлийг давтамжийн тодорхой зурваст аналог сигналын хэлбэрээр дамжуулдаг. Сигнал нь тасралтгүй үргэлжлэх цахилгаан соронзон эсвэл оптик долгион байна. Энэ дамжуулалтын үед сигнал нь дамжуулах физик орчноор зөвхөн 1 чиглэлд дамжуулагдана. Энэ дамжуулалтын үндэс нь модуляц болно. Өргөн зурвасын дамжуулалтанд сигналыг өсгүүр ашиглан сэргээдэг.

Тоон өгөгдлийг тоон сиггналд хувиргах-Инкодин

Мэдээлэл дамжуулах системд 2тын тоон өгөгдлийг тоон сигналд хувиргах оло арга техник ашиглагддаг. Инкодин (Encoding) гэдэг нь бит 1, 0-ийг физик хэлбэрт хувиргахыг хэлнэ. Үүнд:

-кабельд цахилгаан импульс болгох

-оптик кабельд гэрлийн импульс болгох

-агаарын орчинд цахилгаан соронзон долгионд хувиргах

Инкодин техникийн хамгийн энгийн аргыг телеграф буюу цахилгаан мэдээ дамжуулахад ашигладаг. Энэ нь NRZ арга юм. Тэгвэл локал сүлжээнд Biphase төрлийн 2 аргыг ашигладаг: Manchester, Differential Manchester encoding.

Manchester арга

Бит хугацааны дунд сигналын төвшний өөрчлөлт (бит дундын өөрчлөлт) харгалздаг. Энэ нь 1 талаас өгөгдлийг илэрхийлэх ба нөгөө талаас синхрончлох механизмыг гүйцэтгэнэ. Дээшээ шилжилт нь логик 1, доошоо шилжилт нь логик 0-г заана.

Differential Manchester арга

Бит дундын өөрчлөлт нь зөвхөн синхрончлох үүрэгтэй. Бит хугацааны эхэнд шилжилттэй бол логик 0, шилжилтгүй бол логик 1 гэж заана.

Давуу тал нь

- Синхрончлох механизмтай

- Тогтмол гүйдлийн байгуулагчгүй.

- Алдаа илрүүлэх боломжтой.

Сул тал нь

- Илүү өргөн нэвтрүүлэх зурвас шаардагддаг. (NRZ-тэй харьцуулахад)

- Модуляцлах хурд өндөртэй.

Манчестер аргууд нь шуугианд тэсвэртэй, синхрончлоход хялбар арга юм.

Лекц:4

СҮЛЖЭЭНИЙ ТОПОЛОГИ

Салаа топологи

Угсарч суурилуулахад хялбар энгийн. Салаа топологиор холбогдсон төхөөрөмжүүд нь өгөгдлийг дамжуулахдаа түгээгүүр гэж нэрлэгдэх гол кабелийг өрсөлдөж эзлэж авдаг. Ийм учраас энэ топологийг өрсөлдөх топологи гэж мөн нэрлэдэг. Өгөгдөл дамжуулалтыг амжилттай алдаагүй гүйцэтгэж байхын тулд төхөөрөмжүүд нь дамжуулалтыг эхлэхээс өмнө кабелийн төлөвийг, гүйцэтгэж дууссаны дараа кабелийн төлөвийг шалгаж байдаг. Хэрэв тухайн агшинд аль нэг төхөөрөмж түгээгүүр кабелийг эзэмшиж байвал бусад нь тодорхой хугацааны завсарлагаатайгаар хүлээж байдаг. Түгээгүүр кабелийн урт тодорхой хязгаарын урттай байдаг. Бусад бүх түгээгүүрийн системийн адил түгээгүүр кабелийн хоёр төгсгөлд терминаторыг холбож өгдөг. Салаа топологи нь идэвхгүй топологид хамаарна.

Одон топологи

Бүх төхөөрөмжүүд нь кабелийн сегментүүдийн тусламжтайгаар холболтын төхөөрөмжид холбогддог. Дурын хоёр төхөөрөмжийн хоорондох өгөгдөлийн дамжуулалт холболтын төхөөрөмж (switching)-ээр дамжуулагддаг.

Тухайн агшинд зөвхөн хоёр төхөөрөмжийн хооронд холбоо тогтоох чадвартай. Онцлог нь өгөгдлийн дамжуулалтыг нэг цэг дээр төвлөрүүлж удирдах боломжтой болдог. Кабелийн сегментэд терминатор хэрэглэдэггүй.

Цагираг топологи

Төхөөрөмжүүд нь хоорондоо битүү цагираг үүсгэх маягаар холбогдож энэ топологийг үүсгэдэг. Терминатор шаардлагагүй. Өгөгдлийн дамжуулалт нь зөвхөн нэг чиглэлд хийгдэнэ. Зарим тохиолдолд хос кабель ашиглан хоёр чиглэлээр зохион байгуулагдсан байдаг. Энд өгөгдлийн дамжуулалт нь маркер гэгдэх тусгай багцыг ашиглаж явуулдаг, төхөөрөмжүүд нь бүгд тэгш эрхтэй оролцдог. Өмнөх хоёр топологиос ялгаатай нь идэвхтэй топологи юм. Кабельд холбоотой төхөөрөмж бүр репитерийн үүргийг гүйцэтгэнэ.

Нэг төхөөрөмж ажиллахаа боливол сүлжээ ажиллахаа болино. Маркер нь нэг төхөөрөмжөөс нөгөө рүү нэг чиглэлд байнга дамжуулагдаж байдаг бөгөөд өгөгдөл дамжуулахыг хүссэн төхөөрөмж уг маркерт өөрийн болон хүлээн авагчийн хаяг, өгөгдлийг байрлуулаад цааш дамжуулдаг.

Дараа дараагийн төхөөрөмж бүр хүлээн авагчийн хаягийг өөрийн хаягтай харьцуулан шалгах ба хэрэв хаягууд нь давхцаж байвал маркераас өгөгдлийг хуулан авч оронд нь хүлээж авсанаа мэдэгдсэн мэдээллийг байрлуулж хүлээн авагчийн хаягийг өөрчлөөд цааш нь дамжуулдаг.

Ингээд анхны илгээгчдээ ирмэгцээ нэг бол чөлөөлөгдөнө эсвэл дахин өгөгдлийн дамжуулалтанд ашиглагдана. Харин хүлээн авагч олдохгүй байвал маркер анхны илгээгч төхөөрөмжөөр чөлөөлөгдөнө.

Топологиудын давуу тал

			Топологи	Давуу тал	Сул тал
			Салаа	Хамгийн бага хэмжээний кабел шаарддаг, суурилуулахад энгийн, кабелийн хувьд хэмнэлттэй, хямдхан байдаг. Сүлжээний ажиллагааг зогсоохгүйгээр нэмж төхөөрөмж холбож болно.	Кабелийн гэмтэлтэй хэсгийг олж тогтоох, тусгаарлахад төвөгтэй. Сүлжээний дамжуулах хурд төхөөрөмжийн тооноос урвуу хамаарна. Гол магистрал кабель, терминатор гэмтэхэд сүлжээ ажиллах боломжгүй болно.
			Одон	Ямар нэг төхөөрөмж ажиллахгүй бол энэ нь сүлжээний ажиллагаанд нөлөөлдөггүй. Шинээр төхөөрөмж нэмж холбоход хялбар. Сүлжээн дэх кабелийн гэмтэлтэй хэсгийг олж тогтооход хялбар.	Холбох төхөөрөмж ажиллахгүй бол сүлжээ зогсоно. Кабел харьцангуй ихээр шаарддаг. Ингэснээр сүлжээ суурилуулах зардал нэмэгддэг.
			Цагираг	Ерөнхийдөө бага хэмжээний кабел хэрэглэгддэг. Бүх төхөөрөмж тэгш эрхтэйгээр өгөгдлөө дамжуулдаг. Төхөөрөмжийн тоо сүлжээний хурданд нөлөөлдөггүй.	Сүлжээн дэхь аль нэг төхөөрөмж ажиллахгүй бол сүлжээ ажиллахгүй болно. Сүлжээнд нэмэлт өөрчлөлт хийхийн тулд сүлжээг бүхэлд нь зогсоох шаардлагатай.

Хамгийн өргөн ашиглагддаг нь салаа, одон топологи юм. Салаа топологийн өргөтгөсөн топологийг модон тодологи гэдэг. Одон топологийг мөн өргөтгөж болно. Өргөтгөсөн хэлбэрийг нь цасан ширхэг (snow-flake) гэдэг. Цагираг топологийг тусгай холбогч ашиглаж өргөтгөдөг. Холболтын нэр нь (inter connection ring). Топологиудыг дангаар нь ашиглахаас гадна ихэвчлэн хооронд нь хольж ашигладаг. Ингэснээр сүлжээний боломж, уян хатан байдал дээшилдэг.

Холимог тополог

1. Одон-цагираг топологи (Star-wired ring) : Энэ топологи нь одон ба цагираг топологиудын үндсэн шинжүүдийг багтаасан. Үүнд хаб нь хоорондоо цагираг, хабд холбоотой төхөөрөмжүүд нь одон топологийг үүсгэнэ.
2. Модон топологи (Tree) : Өөрөөр бас distributed star гэж нэрлэдэг бөгөөд хоорондоо холбоотой хэд хэдэн салаа топологиос тогтдог. Үүнд 1 салаа сегмент нь хабд холбогдон цаашаа хэд хэдэн салаа болон задардаг. Улмаар эдгээр салаа г мөн хабын тусламжтайгаар задлан цааш хэд хэдэн салаа үүсгэх маягаар одон топологийн шинж чанарыг нэмж оруулдаг. Гэхдээ эдгээр салаа буюу түвшний тоо хязгаартай байдаг.
3. Одон-салаа (Star-wired bus) : Одон топологиор холбоотой сегментүүдийг хооронд нь салаа топологиор холбосон хэлбэртэй байна. Энэ топологийн хувьд сүлжээний аль нэг төхөөрөмж ажиллахгүй бол сүлжээнд ямар нэг нөлөө үзүүлэхгүй, харин аль нэг хаб ажиллахгүй бол зөвхөн уг хабд холбоотой сегментийн төхөөрөмжүүд хоорондоо холбогдох боломжгүй болно.

Лекц: 5 СҮЛЖЭЭНИЙ OSI ЗАГВАР

1978 онд Олон Улсын Стандартчлалын Байгууллагаас (International Standards Organization-ISO) нэгэн төрлийн бус төхөөрөмжүүдийг холбох сүлжээний архитектурыг дүрсэлсэн багц зааврыг (specification) боловсруулан гаргажээ. Анхны энэ баримт бичиг нь мэдээлэл солилцох ижил стандарт, протоколыг ашигладаг нээлттэй гэгдэх системүүдэд л зөвхөн хамаатай байв. 1984 онд ISO-с “Нээлттэй системүүдийн харилцан ажиллагааны эталон загвар” (Open System Interconnection Reference Model) гэсэн шинэ зааврыг боловсруулсан нь сүлжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчдийн дагаж мөрдөх олон улсын стандарт болсон. Сүлжээний техник, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид OSIOSI загвар нь хэрэглэгчдэд сүлжээний үйлдлүүдийг түвшин бүрээр харж ойлгох боломж олгодог. загварын дагуу ажилладаг бөгөөд

Сүлжээгээр өгөгдөл дамжуулах процессыг OSI загварын дагуу 7 үе буюу түвшнүүдэд хуваан авч үздэг байна. Түвшин болгонд тодорхой үүрэг, төхөөрөмж, протокол харгалздаг. Үүнд доод түвшин нь өгөгдлийг дамжуулах физик орчин, түүний функцыг тодорхойлдог бол дээд түвшин нь программыг ямар аргаар дамжуулалтанд холбохыг тодорхойлдог. Өөрөөр хэлбэл доод түвшин нь техник хангамж, дээд түвшин нь программ хангамж чиглэлтэй байдаг.

Layer 7: Application layer

Хэрэглээний түвшин нь хэрэглэгчид зориулагдсан сүлжээний үйлчилгээнүүдийг агуулдаг. Үүнд файл дамжуулах, электрон шуудан гэх мэт.

Layer 6: Presentation layer

Сүлжээн дэх төхөөрөмжүүдийн хооронд өгөгдөл солилцоход ашиглагдах форматыг тодорхойлдог. Өөрөөр хэлбэл энэ түвшнийг хөрвүүлэгч түвшин гэж нэрлэж болно. Үзүүлэнгийн түвшин нь нэг хэрэглэгчийн илгээсэн мэдээлэл нөгөө хэрэглэгчид нэг ижил форматаар уншигдаж болох баталгааг өгөх буюу сүлжээгээр дамжих өгөгдөлд хувиргалт хийдэг.

Layer 5: Session layer

Сеансийн түвшин нь янз бүрийн төхөөрөмж дэх 2 программын хооронд сеанс гэж нэрлэгдэх холбоо тогтоох, ашиглах, таслах үүрэгтэй. Сеансийн түвшин нь үзүүлэнгийн түвшний холболт, түүний өгөгдлийн хувиргалтыг удирддаг. Өөрөөр хэлбэл үзүүлэнгийн ба хэрэглээний түвшний ажиллах суурь болдог.

Layer 4: Transport layer

Төхөөрөмжүүдийн хооронд тохиролцсон чанарын түвшинд дамжуулалт хийх боломжоор хангаж өгдөг. 2 төхөөрөмжийн хооронд холболт тогтсон үед энэ түвшнээс тодорхой үйлчилгээний ангийг сонгох ба энэ нь дамжуулалтын чанарыг хянаж, хэрэв заагдсан түвшнээс буурах тохиолдолд хэрэглэгчдэд мэдээллэж байдаг.

Layer 3: The network layer

Сүлжээгээр дамжигдах өгөгдлийн хамгийн тохиромжтой замыг сонгох, уг замаар өгөгдлийг дамжуулах үүрэг гүйцэтгэдэг.

Layer 2: The data link layer

Сувгийн түвшин нь өгөгдлийг физик дамжуулах орчноор алдаагүй дамжуулах үүрэгтэй. Дамжуулах орчинд хэрхэн хандахыг (өгөгдлийн хаяглалт, сүлжээний топологи, алдааны мэдээлэл, өгөгдлийг багцлах) тодорхойлсон түвшин.

Layer 1: Physical layer

Физик түвшин нь цахилгаан, механикийн үйлдлүүдийг агуулж байдаг. Сүлжээний доод түвшиний үйлдлүүд болох сигнал түүний давтамж, хүчдэл, дамжуулах зай, кабель, коннектор зэрэг зүйлүүд багтдаг.

Сүлжээгээр өгөгдлийг багц хэлбэрт хувирган дамжуулдаг ба энэ багцыг үүсгэхийн тулд багцлах (encapsulation) үйлдэл хийдэг. Үүний дараа OSI загварын түвшнүүдээр дамжин зохих түвшинүүдээс дамжуулагдах мэдээллүүдийг (header, footer) авдаг. Багцлах үйлдэл нь дараах таван үе шатыг дамждаг.

1. Өгөгдлийг бэлддэг. Хэрэглэгчийн боловсруулсан жишээлбэл e-mail-ийн мэдээлэлийг сүлжээгээр дамжигдах хэлбэрт шилжүүлдэг.

2. Өгөгдлийг транспорт түвшинд дамжуулахын өмнө багцалдаг. Транспорт түвшинд өгөгдлийг сегментжүүлэн найдвартай дамжуулах нөхцөлийг гүйцэтгэдэг.

3. Сүлжээний түвшинд илгээгч ба хүлээн авагчийн логик хаягийн мэдээлэлийг сүлжээний толгойд (network header) нэмж өгдөг. Энэ хаяг нь сүлжээний төхөөрөмжүүд багцыг дамжуулах, тодорхойлоход ашиглагддаг.

4. Сувгийн түвшинд өгөгдлийн багцыг фрейм (frame) хэлбэрт шилжүүлдэг ба энэ нь алдааны мэдээлэл болон локал хаягийн мэдээллийг агуулж байдаг.

5. Физик түвшинд фрейм нь дамжуулах орчноор дамжигдах хэлбэр буюу тоон сигнал хэлбэрт шилжих бөгөөд тухайн сүлжээний онцлогоос шалтгаалан янз бүрийн хэлбэртэй байна.

Дээд гурван (application, presentation, session) түвшин тус бүрийн мэдээлэлийг транспорт түвшинд нэгтгэн өөрийн мэдээллийг нэмдэг ба үүнийг сегмент (segment) гэдэг. Сүлжээний түвшин нь сүлжээгээр өгөгдөл дамжуулах, мөн багц дахь хаягийн мэдээлэл агуулсан толгойг (header)(data link) түвшин нь сүлжээний түвшинээс ирсэн багцыг фрейм болгодог. Фрейм нь фреймийн толгойг (frame header) агуулах ба энд төхөөрөмжийн физик хаяг мөн сувгийн түвшний синхрончлол, алдааны зэрэг мэдэээлэлүүд багтдаг. Физик түвшин нь сувгийн түвшинд мөн үйлчлэх бөгөөд фреймийг 1 ба 0 гэсэн бит хэлбэрээр тайлан дамжуулах орчинд бэлтгэдэг. үүсгэдэг. Сувгийн

1982 оны 2-р сард IEEE-с дотоод сүлжээнд стандарт тогтоохоор болж Project 802-г боловсруулан гаргасан бөгөөд энэ нь OSI загварын сувгийн болон физик түвшний физик бүрэлдэхүүн хэсгүүдэд голчлон чиглэгдсэн. 802-р заалт гэгдэх энэ стандарт нь сувгийн түвшнийг 2 дэд түвшинд хуваасан : дээд талын дэд түвшнийг логик холбоог удирдах (logical link control-LLC), доод талын дэд түвшнийг орчинд хандахыг удирдах (medium access control-MAC) гэнэ. Project 802-р тодорхойлогдох дотоод сүлжээний стандарт нь өөрсдийн дугаар бүхий 12 категорит хуваагддаг.

802.1 - Дотоод сүлжээний загварыг тодорхойлох төслийн ажлын тухай. Энд сүлжээний формат, удирдлага, сүлжээнүүдийг хооронд нь холбох зэрэг ажил багтдаг.

802.2 - IEEE төрлийн дотоод сүлжээний LLC үйлчилгээ, түүний примитивүүдийг тодорхойлдог.

802.3 - CSMA/CD төрлийн салаа топологитой сүлжээний МАС болон физик түвшний стандартыг тодорхойлдог.

802.4 - Маркерийн дамжуулалттай салаа топологитой сүлжээний МАС болон физик түвшний стандартыг тодорхойлдог.

802.5 - Маркерийн дамжуулалттай цагираг топологитой сүлжээний МАС болон физик түвшний стандартыг тодорхойлдог.

802.6 - MAN сүлжээний стандарт

802.7 - Өргөн зурвасын дамжуулалттай (broadband) сүлжээний техникийн зөвлөх групп

802.8 - Фибр-оптик технологийн техникийн зөвлөх групп

802.9 - ISDN сүлжээний стандарт

802.10 - Сүлжээний аюулгүй байдлын стандарт

802.11 - Утасгүй сүлжээний стандарт

802.12 - Хүсэлтийн эрэмбээр хандах дотоод сүлжээний стандарт (Demand Priority Access LAN, 100baseVG)

Эдгээрээс 802.3, 802.5 гэсэн категорид хамаарах сүлжээний архитектур хамгийн түгээмэл хэрэглэгдэж байгаа. 802.3 нь орчинд хандах CSMA/CD арга, нарийн зурвасын дамжуулалттай салаа топологи бүхий сүлжээнд стандарт тогтоодог. Эдгээр арга, стандарт, топологи дээр үндэслэгдсэн сүлжээний архитектур нь Ethernet болно. Харин 802.5 нь маркерийн дамжуулалттай орчинд хандах арга, нарийн зурвасын дамжуулалт бүхий цагираг топологитой сүлжээний стандартыг тодорхойлдог бөгөөд эдгээрийг агуулсан архитектур бүхий дотоод сүлжээ нь Token Ring болно.

MAC болон IP хаяг

Сүлжээнд 2 төрлийн хаяглах схемийг ашигладаг. Эдгээр нь МАС болон IP хаяглалт юм.

МАС хаяг

Энэ нь сүлжээний интерфейсийн карт дээрх физик хаяг бөгөөд ISO загварын сувгийн түвшинд хаяглагддаг учраас МАС (MAC-Meduim Access Control) буюу орчинд хандахыг удирдах хаяг гэж нэрлэсэн. МАС хаяг нь 6 ширхэг 8 бит тооноос тогтсон форматтай буюу 64 битийн урттай байдаг. Эдгээрийг ихэвчлэн 16Т-ын ТС-д бичдэг. Жишээ нь 0A.37.4F.BC.20.7E г.м. МАС хаягийг тухайн сүлжээний бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэгчээс олгож өгдөг тул хэрэглэгч өөрчлөх боломжгүй. Энэ нь хүн анх төрөхдөө авсан нэрээрээ бүх амьдралдаа нэрлэгддэгтэй ижил юм. МАС хаяг нь энгийн шугаман бүтэцтэй.

IP хаяг

Энэ нь IP (Internet Protocol) протоколд ашиглагддаг логик хаяг бөгөөд ISO загварын сүлжээний түвшинд харьяалагддаг. Формат нь 4 ширхэг 8 битийн тоо хэлбэртэй байх ба 10Т-ын ТС-д бичигддэг. Жишээ нь 202.103.56.7 г.м. IP хаяг нь МАС хаягийг бодвол шаталсан хэлбэрийн илүү нарийн бүтэцтэй ба түүнийг Олон Улсын Сүлжээний Мэдээллийн Төвөөс (InterNIC-International Network Information Center) олгодог. Хэрэглэгчээр өөрчлөгдөх боломжтой. Энэ хаяг нь өөрчлөгдөх боломжтойгоороо хүний шуудангийн хаяг эсвэл телефон утасны хаягтай ижил. IP хаяг сүлжээ болон хостын гэсэн 2 хэсгээс тогтдог. Сүлжээний хэсэг буюу хаяг нь тухайн төхөөрөмжийн холбоотой байгаа сүлжээний хаягийг заадаг бол хостын хаяг нь уг сүлжээн дэх төхөөрөмжийн өөрийн хаягийг заадаг. Үүгээрээ улс, хот, локал дугаарыг агуулсан телефон утасны дугаартай ижил гэсэн үг. Энэ бүтэц нь сүлжээг түүн дэх төхөөрөмжүүдийн зориулалтаар нь илүү уян хатан, логик хэлбэрээр зохион байгуулах боломж олгодог. InterNIC-с сүлжээг нийт 5 ангид хуваадаг боловч эдгээрээс зөвхөн 3 ангийг нь нийтийн хэрэгцээнд арилжааны зориулалтаар ашигладаг. Бусдыг нь малтикаст болон туршилтын зориулалтаар нөөцөлдөг. InterNIC нь А, В, С гэсэн 3 ангийн IP хаягийг арилжааны зориулалтаар нийтэд олгодог. Үүнд А ангийн хаягийг глобал, В нь дунд хэмжээний, С нь локал сүлжээний төхөөрөмжинд олгодог.

А ангийн IP хаяг: C.X.X.X буюу 0-127.x.x.x

В ангийн IP хаяг: С.С.Х.Х буюу 128-191.0-255.х.х

С ангийн IP хаяг: С.С.С.Х буюу 192-223.1-255.1-255.х

Сүлжээний анги бүр өөрийн хостын тоотой байна. А ангийн сүлжээнд максимумдаа 16,777,214 хост, В ангийн сүлжээнд 65,534 хост, С ангийн сүлжээнд 254 хост байж болно.

IP хаяг дахь хостын хаягийн битүүд нь бүгд 0 байвал энэ хаяг сүлжээний хаяг болдог. Руутер энэ хаягийг ашиглан Интернетэд өгөгдлийг дамжуулдаг. Хэрэв хостын хаягийн битүүд нь бүгд 1 буюу 255 байвал өргөн дамжуулалтад (broadcasting) ашигладаг. Жишээлбэл: 176.10.0.0 хаяг сүлжээний хаяг, 176.10.255.255 бол өргөн дамжуулалт буюу сүлжээн дэхь бүх төхөөрөмжид мэдээлэлийг илгээх болно. Иймд сүлжээний болон өргөн дамжуулалтын хаягийг ямар 1 төхөөрөмжинд олгохгүйгээр нөөцөлдөг байна.

1. Физик түвшин

OSI загварын физик түвшин аль хэдийн хэрэглээнд орсон олон улсын аппаратурын стандартыг хэрэглэдэг тул зөрөлдөөн багатай. Үнэн хэрэгтээ энэ түвшний ганцхан бодит бэрхшээл нь ISO шинээр боловсруулсан аппаратурын стандартыг хэрхэн тусгах гэж байгаа явдал юм. Мэдээлэл дамжуулах аргууд улам хурд ихтэй болж, алдаа хянах нэмэлт функцтэй шинэ интерфейсүүд гарч ирж байна, үүнтэй уялдан дараах асуудал гарч ирнэ. Энэ нь OSI загварт шинэ стандартуудыг нэмэх үү эсвэл физик түвшинг өөрчлөхгүй үлдээх үү? гэсэн асуулт юм.

Физик түвшинд хэрэглэх холбогчийн (коннектор) маш тодорхой жагсаалт байдаг. Жишээ нь: RS-232C интерфейсын 25 контакттай холбогч, өргөн зурвасын V.35 CCITT модемын 34 контакттай холбогч г.м. Үүнээс гадна RS-232C, RS-449, RS-410, V35 CCITT г.м стандартуудын цахилгааны тодорхойломжийг агуулсан байдаг.

Физик түвшин ихэнх ПК, зарим хямд локал сүлжээнд хэрэглэгддэг асинхрон сериал дамжуулалт, мөн зарим мейнфрейм, мини компьютерт хэрэглэгддэг синхрон дамжуулалтаар хангадаг.

ISO болон IEEE-н дэд хороонууд олон жилийн турш хоорондоо нягт холбоотой ажиллаж ирсэн тул эдгээрийн стандартууд физик түвшинд ямар ч зөрчилдөөнгүй ашиглагддаг. Жишээ нь OSI-н физик түвшинд сүлжээний чухал бүрэлдэхүүн болох 10мбит/с хурдтай нэг сувгийн дамжуулалтад зориулсан коаксиаль кабелийн төрөл тодорхойлогддог. Тэгвэл IEEE 802.3 стандартын нарийн коаксаль кабелийн 10Мбит/с хурдтай cheapernet сүлжээ, мөн IEEE802.3 стандартын сүлжмэл хос кабелийн нэг сувгийн 10мбит/с хурдтай дамжуулалт OSI загварын физик түвшинд орно.

OSI загварын физик түвшинд хоёртын цифрийг холбооны шугамаар дамжуулахын тулд ашигладаг кодчлолын схем/дамжуулах техник багтдаг. Ethernet болон бусад олон локаль сүлжээнд манчестерийн код/аргыг ашигладаг.

Ингээд физик түвшинд төрөл бүрийн локал сүлжээнд ашиглагддаг дамжуулах физик орчин, дамжуулалтын төрөл, кодлох арга буюу дамжуулах техник, дамжуулах хурд багтдаг байна. Эдгээрээс гадна 2 төхөөрөмжийн хооронд физик холболт тогтоох, сигналыг хувиргах, эдгээр төхөөрөмжийн ажиллагааг синхрончлох зэрэг функц багтдаг. Жишээ нь 2 төхөөрөмжийн тактын генератор харилцан ижил ажиллах ёстой ба эсрэг тохиолдолд дамжуулсан мэдээлэл хувирч уншигдахгүй.

Физик түвшний сүлжээ хоорондын төхөөрөмж

Репитер нь дамжуулах орчноор дамжуулагдаж байгаа сигналийг хүлээн аваад анхны хэлбэрт нь сэргээгээд цааш нь дамжуулдаг өсгүүр хэлбэрийн төхөөрөмж юм. Хоёр порттой байдаг бөгөөд сүлжээний сегментүүдийг хооронд нь холбодог. Тодруулбал нэг ижил протокол, орчинд хандах арга, дамжуулах техник бүхий тодорхой 1 архитектуртай сүлжээний сегментүүдийг хооронд нь холбодог. Репитерийн дутагдалтай тал нь сүлжээний траффикийг шүүж тусгаарлах чадваргүй. Репитерийн өргөтгөсөн нэг хэлбэр нь хаб юм. Ялгаа нь хаб олон порттой байдаг.

2. Сувгийн түвшин

Сувгийн түвшинг том үйлдвэрийн агуулах, ачих буулгах цехтэй харьцуулж болно. Сувгийн түвшний үүрэг нь сүлжээний түвшнээс ирж байгаа мэдээллийн багцыг хүлээн авч дамжуулахад (буулгахад) бэлтгэн зохих хэмжээний багцад хуваана. (хайрцаглана)

OSI загварын түвшнээр мэдээлэл дээш дамжих явцад сувгийн түвшин физик түвшнээс ирж байгаа мэдээллийг битүүдийн багц хэлбэрийг хүлээн авч боловсруулах ёстой. Энэ түвшин дамжигдаж буй блок хаана эхэлж хаана дуусч байгааг тодорхойлохоос гадна дамжуулалтын алдааг илрүүлэх үүрэгтэй. Алдаа илэрвэл сувгийн түвшин алдагдсан, гажсан, орлосон өгөгдлүүдийг сэргээхэд шаардлагатай үйлдлийг хийнэ.

Компьютерийн системүүдийн дунд нэгэн зэрэг бие биеэсээ үл хамааран ажиллах хэд хэдэн мэдээлэл дамжууулах суваг байж болно. Сувгийн түвшин эдгээр сувгийн ажлыг зохицуулж мэдээллийн гажуудлаас сэргийлэх үүрэгтэй. Сувгийн түвшин компьютерт мэдээлэл дамжуулах зохих түвшний сувгийг идэвхжүүлнэ. Мөн 2 компьютерт кодлох/декодлох ижил схем ашиглан зэрэг ажиллах (синхрончлох) үйл ажиллагааг зохицуулна.

Өгөгдлийг багцаар удирдаж алдааг хянадаг учраас сувгийн түвшний үйл ажиллагаанд хүлээж авсан багцуудыг судалж статистикийн бичлэг хийдэг. Мэдээ дамжуулж дуусахад сувгийн түвшин бүх мэдээллийг зөв хүлээн авсан эсэхийг шалгаад сувгаа хаана.

Сувгийн түвшин дэх алдааны хяналт

Сувгийн түвшинд энэ функцийг биелүүлэхийн тулд давтан дамжуулалтын автомат хүсэлтийн аргыг (ARQ-Automatic Repeat Request) хэрэглэдэг. Сувгийн түвшинд ажиллах протоколын хэлбэрээс хамаарч алдааг хянахдаа дараахь 3 аргын аль нэгийг нь хэрэглэдэг.

Зогсолттой ба хүлээлттэй ARQ арга нь компьютер өгөгдлийн багцыг дамжуулсны дараа алдаагүй хүлээж авсан тухай кодыг (ACK-Acknowledge) хүлээнэ. Хэрэв алдаа илэрвэл хүлээн авч буй станц хүлээж аваагүй тухай код (NAK-Negative Acknowledge) илгээхэд дамжуулж буй станц дамжуулалтыг давтана.

N-д хариулах тасралтгүй ARQ аргыг хэрэглэх үед станц хэд хэдэн багцыг хүлээн авсны (хэрэглэж буй протоколоос хамаарч) дараа амжилттай бол АСК, амжилтгүй бол NAK-г алдаа гарсан багцыг заан явуулна. Хэрэв станц 7 багц илгээсэн ба 4 дэх багцад алдаа илэрсэн бол дамжуулж буй станц NAK-ын хариуд 4-7 дахь багцыг давтан дамжуулна.

Сонгомол давталттай ARQ арга нь түрүүчийн ARQ аргатай ижил юм. Хүлээн авч буй станц хүлээн авсан багцуудыг дэс дарааллаар нь тусгай буферт бичнэ. Дараа нь тийм багц алдаатай гэсэн хариу өгнө. Үлдсэн багцуудыг буферт хадгалангаа хүлээн авагч станц NAK хариу өгнө. Дамжуулах станц зөвхөн алдаатай багцыг дахин дамжуулна. Хүлээн авагч станц багцуудыг дахин дэс дараалалд нь оруулж мэдээллийг боловсруулна.

Сувгийн түвшинд ажилладаг сүлжээ хоорондын төхөөрөмж

Сүлжээнд үүсдэг хэт их траффик болон зөрчлийг шийдвэрлэх төхөөрөмжийг бриж (bridge) гэдэг. Энэ төхөөрөмж нь өгөгдлийн багц дахь MAC хаягийг ашигладаг учраас OSI загварын сувгийн түвшинд хамаарна. 2 өөр сүлжээг хооронд нь холбодог. Локал болон алсын бриж гэж 2 ангилагддаг.

Локал бриж

Газар зүйн 1 ижил байрлалд байгаа 2 ижил сүлжээг хооронд нь холбодог. Локал бриж нь тухайн сүлжээний бүх төхөөрөмжүүдийн MAC хаягийн хүснэгтийг өөртөө үүсгэдэг ба хүлээж авсан багцынхаа хүлээн авагчийн MAC хаягийг уг хүснэгтээс хайх ба хэрэв хүлээн авагчийн болон илгээгчийн MAC хаягууд нэг сүлжээнд байгаа нь тодорхойлогдвол уг багцыг цааш нь дамжуулахгүй тусгаарладаг. Харин эдгээр хаягууд нь нэг сүлжээнийх биш бол уг багцыг цааш нөгөө сүлжээнд дамжуулдаг.

Бриж нь багцыг өөрөөрөө дамжуулах үедээ аль МАС хаяг аль сүлжээнд байгааг өөрийн хүснэгтэндээ байнга шинэчлэн бичиж байдаг. Ингээд багцыг дамжуулахаасаа өмнө түүнийг өөртөө хадгалж байгаад хаягийг нь шалгах ба хэрэв энэ хаяг хүснэгтэд нь байхгүй бол түүний хаягийг нь хүснэгтдээ тэмдэглэж аваад нөгөө сүлжээнд уг багцыг дамжуулдаг байна. Үүнийг хадгалаад дамжуулах арга гэнэ. (store and forward)

Зарим бриж үүнээс арай өөр аргаар хүснэгтээ үүсгэдэг. Эдгээрийг сураглах (learning) бриж гэж нэрлэдэг. Энэ төрлийн брижийг сүлжээнд холбомогц тухайн сүлжээнд өргөн дамжуулалтын хэлбэрээр бүх төхөөрөмжүүдийн МАС хаягийг асууж уг сүлжээний төхөөрөмжүүдийн МАС хаягийг агуулсан хүснэгтийг үүсгэдэг.

Харин зөвхөн тодорхой оператороор хүснэгт үүсгэдэг брижийг статик (static) бриж гэдэг.

Харин сүлжээнүүдийг 2-с дээш тооны бриж ашиглан холбох гэж байгаа бол тэдгээр брижүүд нь зөвхөн өөрийн шууд холбогдсон сүлжээний төдийгүй бусад сүлжээний бүх төхөөрөмжүүдийн МАС хаягийг мэдэж байх ёстой. Мөн олон бриж ашигласан тохиолдолд дурын 2 сүлжээг зөвхөн 1 замаар л холбодог. Тэгэхгүй бол 1 багцыг хэд хэдэн замаар зэрэг дамжуулснаар алдаа гардаг. Багцын брижээр дамжин дамжуулагдах замыг тодорхойлохыг чиглүүлэх гэдэг. Энэ нь руутерийн чиглүүлэх функцээс арай өөр юм. Бриж ашиглан багц дамжуулах дээрх бүх аргууд нь тунгалаг чиглүүлэлтэнд (transparent routing) тооцогддог. Учир нь энэ тохиолдолд бриж өөрөө багцыг ямар замаар дамжуулахаа мэддэггүйгээс гадна багцад өөрт нь энэ талын мэдээлэл агуулагддаггүй.

Брижэд ашиглагддаг өөр нэг төрлийн чиглүүлэх арга нь илгээгчийн чиглүүлэлт юм. Энэ тохиолдолд багц нь өөртөө өөрийн дамжих сүлжээ, брижийг заасан чиглүүлэх мэдээллийг агуулдаг. Багцыг анх үүсгэсэн төхөөрөмж энэ мэдээллийг багцад нэмдэг тул илгээгчийн чиглүүлэлтийн арга гэдэг. Энэ арга нь тунгалаг чиглүүлэлтийн аргаас илүү хурдтайд тооцогддог.

Локал брижийн өөр нэг онцлог нь уг төхөөрөмж өөрийн холбогдсон сүлжээнд ашиглагдаж байгаа протоколоос үл хамааран ажилладаг.

Дутагдалтай тал нь репитертэй ижил.

Алсын бриж

Газар зүйн өөр өөр байрлалд байгаа сүлжээнүүдийг хооронд нь холбодог. Гол төлөв телефоны эсвэл хиймэл дагуулын суваг ашиглан алсын сүлжээнүүдийг хооронд нь холбодог. Үүнд 1 алсын сүлжээн дэх бриж багцыг холбооны сувагт дамжуулах ба энэ сувгийн нөгөө үзүүрт байх бриж багцыг хүлээн авч өөрийн сүлжээнд дамжуулдаг байна. Локал брижээс ялгаатай нь заавал харилцаа холбооны суваг ашигладаг явдал бөгөөд бусад талаараа ижил юм.

3. Сүлжээний түвшин

Сүлжээний түвшинд сүлжээний зам маршрут тодорхойлогддог. Нэг компьютерийн системээс нөгөөд багц дамжуулах хүсэлтийг OSI загварын дээд түвшний протоколууд үүсгэх ба харин энэ дамжуулалтыг гүйцэтгэх механизмыг сүлжээний түвшин бий болгодог.

Үүнээс гадна сүлжээний түвшин нь глобаль сүлжээн дэх CCITT X.25 стандартын үндэс болдог.

OSI загварын сүлжээний түвшинд, транспорт түвшинд зориулагдсан үйлчилгээний хэд хэдэн үндсэн хэлбэр багтдаг. Сүлжээний түвшин нь транспорт түвшинд засаршгүй алдааг илрүүлэхэд туслах, түүний үйлчилгээний чанарт дэмжлэг үзүүлэх, мөн шаардлагатай гэж үзвэл багцын дамжуулалтыг таслан зогсоох замаар сүлжээний хэт ачааллаас хамгаалдаг.

Хэдийгээр хоёр сүлжээний хооронд мэдээлэл солилцож байх үед физик холболт нь цаг үргэлж өөрчлөгдөж болох боловч сүлжээний түвшин нь виртуаль (голч) сувгуудаараа буруу дараалалтай ирж байгаа багцуудыг зөв дараалалтай цуглуулах ажлыг гүйцэтгэдэг. Энэ түвшин нь ямар нэг багцыг нэвтрэн өнгөрөх замыг тодорхойлдог чиглүүлэх (маршрутын) хүснэгтийн тусламжтай ажилладаг. Ихэнх тохиолдолд мэдээлэл нь олон багцаас тогтсон байх ба эдгээр нь янз бүрийн замаар дамждаг. Иймээс сүлжээний түвшин нь эдгээр багцуудад зайлшгүй хэрэгтэй харгалзах мэдээллийг олгодог. (Жишээ нь: мэдээлэлд байх багцын ерөнхий тоо, тэдгээрийн дарааллын дугаар)

Сүлжээгээр өгөгдөл дамжуулах явцад гардаг нэг хүнд асуудал байдаг. Энэ нь хаягийн талбарын болон багцын урт, тэдгээрийн сүлжээгээр дамжихад зөвшөөрөгдөх хугацаа, багц алдагдах, хугацаа алдагдсан багцын дубликат (орлох) багц явуулах хугацаа зэрэг нь сүлжээ бүрт өөр байдаг. Ийм учраас сүлжээний түвшинд багцуудад нэмэгддэг удирдлагын мэдээлэл нь багцыг ямар нэг эндүүрэлгүй амжилттай дамжуулагдах боломж олгодог.

Транспорт болон сүлжээний түвшнүүд нь бие биенээ тодорхой хэмжээнд тэр тусмаа өгөгдлийн урсгалыг (багц) удирдах, алдаанд хяналт тавих зэрэгт илүү түлхүү орлодог. Иймэрхүү орлолтын гол шалтгаан нь холболтын 2 хувилбар байдагт оршино.

Холболт чиглэлийн (connection - orientied)

Холболтын бус чиглэлийн (connectionless)

Энэ хувилбарууд нь сүлжээнүүдийн хэр найдвартайгаас шалтгаалж хэрэглэгддэг.

Холболт чиглэлийн сүлжээ нь ердийн телефон систем шиг ажилладаг. Холбогдсоны дараа мэдээллийг үе шаттайгаар дамжуулдаг. Ингэхдээ холбогч, холбогдогч нар мэдээлэл бүрийн эцэст нэр хаягаа бичих шаардлагагүй, холболт найдвартай, мэдээлэл өөрчлөлтгүй дамжуулагдсан гэж тооцдог. Ийм сүлжээнд багц дах хаяг нь зөвхөн холбоо тогтооход л хэрэг болохоос багцад өөрт нь ямар ч хэрэггүй. Ийм сүлжээнд сүлжээний түвшин өгөгдлийн багцыг удирдах болон алдааг хянах, мэдээллийн багцыг цуглуулах үүрэгтэй.

Холболтын бус чиглэлийн сүлжээний сүлжээний түвшний функц болох алдааны хяналт, өгөгдлийн багцын удирдлага нь тээврийн түвшинд явагддаг. Очих хаягийг багц бүрт зааж өгөх ба багцуудын дараалал хадгалагдах нь баталгаагүй байдаг. Энэ үйлчилгээний гол санаа нь хамгийн гол үзүүлэлтээ дамжуулах хурдад чиглүүлсэн бөгөөд хэрэглэгч ОSI загварын стандарт хэрэгслээр биш, харин өөрийн алдаа хянах, өгөгдлийн багцыг удирдах программыг ашиглах хэрэгтэй болдог.

Холболт чиглэлийн болон чиглэлийн бус эдгээр үйлчилгээний боломж нь сүлжээний болон транспорт түвшинд хоёуланд нь байдагтай холбоотой. Эцсийн хэрэглэгч зохих стандартын утгыг эдгээр түвшний удирдах талбарт сонгон авч өөр таалагдсан аргыг хэрэглэж болно. Энэ зөрөлдөөний дутагдалтай тал нь аль аль түвшинд байдаг илүүдэл мэдээлэл буюу их хэмжээний нэмэгдэл мэдээллийн бит юм. Ийм форматтай мэдээллийг хол зайд дамжуулахад их хугацаа орох тул нэмэлт зардал гардаг.

Сүлжээний түвшинд ажилладаг сүлжээ хоорондын төхөөрөмж

Сүлжээний түвшинд ажилладаг сүлжээ хоорондын төхөөрөмжийг руутер (router) гэдэг. Руутер нь брижээс хэд хэдэн талаараа ялгаатай.

- Бриж нь OSI загварын 2-р түвшинд ажилладаг бол руутер нь 3-р түвшинд ажилладаг.

- Өгөгдөлийн дамжуулалтыг удирдахдаа бриж нь MAC хаягийг ашигладаг бол руутер нь IP хаягийг ашигладаг.

- Брижийг сүлжээний сегментүүдийг, руутерийг сүлжээнүүдийг хооронд нь холбоход ашигладаг. Руутер нь мөн бусад сүлжээний технологи болох Ethernet, Token-ring, FDDI сүлжээний багцыг дамжуулах чадвартай байдаг.

Руутерийн тухайн сүлжээнд холбоотой байгаа портыг уг сүлжээний төхөөрөмж гэж үздэг бөгөөд руутерт түүний бүх портонд холбоотой байгаа сүлжээнүүдийн IP хаягийн хүснэгт үүсдэг. Энэ хүснэгтийг чиглүүлэх хүснэгт гэдэг ба үүгээр багцыг дамжуулах замыг тодорхойлдог байна. Руутерийн чиглүүлэх хүснэгт нь сүлжээ, дэд сүлжээнүүдийн төхөөрөмжийн IP, MAC хаягуудыг хадгалсан байдаг.

DESTINATION NETWORK		ROUTER PORT
201.100.100.0		201.100.100.1
201.100.101.0		201.100.101.1
201.100.120.0		201.100.120.1
201.100.150.0		201.100.150.1
Protocol	Address	MAC Address	Interface
IP	197.15.22.33	02-60-8c-01-02-03	ethernet 0
IP	197.15.22.44	00-00-A2-05-09-89	ethernet 0
IP	197.15.22.4	08-00-02-90-90-90	ethernet 0
IP	197.15.22.1	08-00-02-89-90-80	ethernet 0
IP	201.100.101.37	00-80-29-e3-95-92	ethernet 1
IP	201.100.101.1	00-00-05-01-13-7d	ethernet 1
IP	201.100.101.141	00-40-33-2b-35-77	ethernet 1
IP	201.100.101.163	00-40-33-29-43-eb	ethernet 1

Хэрвээ нэг сүлжээнээс нөгөө сүлжээ рүү өгөгдөл дамжуулахыг хүсвэл руутерээр холбогдох ба руутер дээр дараахь үйлдэл хийгдэнэ.

1. Фреймээс толгойн хэсгийг сугалан авч илгээгч ба хүлээн авагчийн хаягийг тодорхойлоно.

2. Хүлээн авах сүлжээг тодорхойлно.

3. Чиглүүлэх хүснэгтээс аль портоор дамжуулахыг тодорхойлж, багцыг хүлээн авагчид илгээнэ.

Чиглүүлэх хүснэгтийг хоёр янзаар үүсгэдэг.

1.Статик

2.Динамик.

Сүлжээний түвшнээс багцанд сүлжээний толгой (Network header) гэсэн мэдээлэл нэмэгддэг ба энэ нь дотроо хүлээн авагч болон илгээгч төхөөрөмжийн хаягийг агуулдаг. OSI загварын сүлжээний түвшинд багцлагдсан өгөгдлийг датаграм гэх ба хэрэв тухайн сүлжээний түвшин IP протоколыг ашиглаж байгаа бол уг датаграмыг IP датаграм гэнэ. Харин сувгийн болон физик түвшинд датаграм нь фреймд хувирна. Датаграм нь толгой (header) болон өгөгдлийн (data) хэсгээс тогтоно. Толгой хэсэг нь дараахь талбаруудаас тогтох ба стандарт бүтэцтэй байна.

IP толгойн формат

Version - IP протоколын версийн дугаарыг заана. /4 бит/

IP header length (HLEN) - толгой хэсгийн уртыг 4 байтаар заана./4 бит/

Type-of-service - үйлчилгээний төрөл. Сүлжээнийхээс бусад дээд түвшний протоколоор тодорхойлогдоно.

Total Length - IP датаграмын хэмжээг байтаар заана./16 бит/

Identification - Тухайн датаграмыг тодорхойлно./16 бит/

Flags - Датаграмыг хэд хэдэн хэсэг фрагмент (fragmentation) болгоход ашиглагдана. Бага 2 бит нь фрагментийн (fragmentation) мэдээлэл байна. /3 бит/

Fragment offset - Энэ хэсэг нь фрагментийг нийлүүлж датаграмыг эвлүүлэхэд ашиглагдана./16 бит/

Time to live - Датаграмыг хэдийд тооцохгүй орхихыг заасан тоолуурын утга.

Protocol - Хүлээн авагдсан багцыг аль түвшний протокол хүлээж авахыг заана./16 бит/

Header checksum - IP толгойн хэсэг алдаатай эсэхийг шалгахад ашиглагдана. /16 бит/

Source address - илгээгчийн IP хаягийг агуулна./ 32 бит/

Destination address - хүлээн авагчийн IP хаягийг заана./32 бит/

Options - IP протоколын бусад нэмэлт боломжийг заана. Жишээ нь хамгаалалт

Data - Өгөгдлийн хэсэг /максимум 64Кбит/

Inter NIC төвөөс A, B, C гэсэн 3 ангийн хаягийг арилжааны зориулалтаар нийтэд ашиглуулдгийг өмнө нь дурдсан. Тэгвэл сүлжээний админастатор зарим үед сүлжээг хуваах шаардлага гардаг, ялангуяа том сүлжээг жижиг сүлжээнд (сабнет) хуваадаг. Үүний тулд IP хаягийг ашигладаг. Интернетийн сүлжээнд нэг сүлжээ нь нөгөө сүлжээгээ нэг бүхэл сүлжээ мэтээр ойлгодог бөгөөд түүний нарийвчилсан бүтцийн талаар ямар нэг мэдээлэлгүй байдаг. Ямар ч ангийн сүлжээний хостын хаягийн адилаар сабнетийн хаягийг сүлжээний администратор тогтоодог. Бусад бүх IP хаягийн адил сабнет хаяг нь цорын ганц байна. Сабнетийн хаяг нь сүлжээ, сабнет, хостын гэсэн 3 хэсэгтэй.

Сабнетийн хаягийг үүсгэхдээ хостын талбараас тодорхой тооны битийг зээлдэг. Зээлсэн битийн 2-ын зэргээр сабнетийн тоо тодорхойлогдоно. Жишээ нь 4 бит зээлвэл 2⁴=16 сабнетэд уг сүлжээ хуваагдана гэсэн үг. Гэхдээ зээлэх битийн тоонд хязгаарлалт тавигддаг бөгөөд энэ нь хостын хэсэгт хамгийн багадаа 2 бит үлдэх ёстой гэж заадаг. Сабнет хаягийг гадаад сүлжээнийх нь хаягаас сабнет маск ашиглан ялгадаг. Сабнет маскийн үүрэг нь хаягийн аль хэсэг нь сүлжээнд, аль хэсэг нь хостын хэсэгт ашиглагдаж байгааг тодорхойлж өгдөг. Формат нь IP хаягийн форматтай ижил 4 байтын урттай аравтын тоо байна. Сабнет маскийг дараахь аргаар үүсгэнэ. Үүнд: Сүлжээ болон дэд сүлжээнүүдийн хэсэг нь бүгд 1, хостын хэсэг нь 0 гэсэн битүүдээс тогтоно. Жишээ нь В ангийн сүлжээ ямар ч сабнетэд хуваагдаагүй бол сабнет маск нь 255.255.0.0 байна.

Сабнет бүрд хаяглагдах хостын тоог тодорхойлохдоо IP хаягийн хостын хэсгээс сабнетийн хаягт ашиглагдаагүй үлдсэн битийг ашиглана. Жишээ нь С ангийн сүлжээний хостын хаягнаас 5 битийг нь сабнетийн хаягт ашиглагдсан бол үлдсэн 3 битийн 2-ын зэргээс 2-г хасч сабнет бүрд 6 хост байх нь тогтоогдоно.

2³-2=8-2=6

2-г хасдаг шалтгаан нь сабнет бүрийн хамгийн эхний бага хаягийг сабнетийн, хамгийн сүүлийн ахлах хаягийг өргөн дамжуулалтын хаягт зориулж нөөцөлдөг. InterNIС-с гаргадаг IP хаягийн хуваарилалтанд бусдад олгодоггүй хэсэг муж байдаг ба тэдгээрийг хувийн хаягийн муж гэнэ.

10.0.0.0-10.255.255.255

172.16.0.0-172.31.255.255

192.168.0.0-192.168.255.255

Төхөөрөмжүүд Интернетийн сүлжээнд холбогдохын тулд заавал өөрсдийн IP хаягтай байх ёстой. Гэтэл сүлжээний бүх төхөөрөмжүүдийг Интернетэд холбоход IP хаяг хүрэлцэхгүй тохиолдолд тэдгээрт хувийн хаягаас олгодог ба ийм хаягтай төхөөрөмжүүд NAT (Network Address Translation) эсвэл Proxy серверээр дамжин Интернетийн сүлжээнд холбогдох боломжтой болдог. Үүнээс гадна Интернетийн сүлжээнд холбогдох шаардлагагүй боловч IP протокол шаардлагатай зарим төхөөрөмжинд мөн хувийн IP хаягийг олгодог.

Төхөөрөмжүүдэд IP хаягийг 2 хэлбэрээр олгодог: статик ба динамик.

Статик хаяглалтын үед төхөөрөмж бүрд тэдгээрийн IP хаягийг тохируулж өгдөг. Энэ тохиолдолд хамгийн чухал анхаарах зүйл нь 2, түүнээс дээш тооны төхөөрөмжүүдэд 1 ижил IP хаяг олгож болохгүй. Windows 9x/NT үйлдлийн системүүд TCP/IP протоколыг иницилизац хийхийн өмнө ARP хүсэлтийг сүлжээгээр илгээж IP хаяг давхцаж байгаа эсэхийг шалгадаг. Хэрэв ижил IP хаягтай төхөөрөмж сүлжээнд байгаа нь тогтоогдвол TCP/IP протоколыг ашиглахгүй болгож хаадаг.

Динамик хаяглалтын хувьд төхөөрөмжүүд зөвхөн TCP/IP протоколыг ашиглах үедээ IP хаягтай болдог. Жишээ нь компьютер унтраалттай байхад ямар нэг IP хаяг түүнд олгогдохгүй ба харин асаасан үед түүнд IP олгогддог. Төхөөрөмжүүдэд IP хаягийг динамикаар 3 аргаар олгодог: RARP, BOOTP, DHCP

RARP-REVERSE ADDRESS RESOLUTION PROTOCOL

Энэ аргыг дискгүй компьютер, терминалуудаас тогтох сүлжээнд RARP протоколыг ашиглан хэрэгжүүлдэг. Үүнд сүлжээ нь IP хаягийн хүснэгтийг агуулсан RARP серверээс тогтох ба энэ сервер төхөөрөмжүүдээс ирэх RARP хүсэлтийн дагуу тэдгээрт IP хаягийг хуваарилж өгдөг. Харин төхөөрөмжүүд нь өөрсдийн МАС хаягийг мэдэж байдаг ба энэ хаягийн дагуу IP хаягтай болдог. Үүнд төхөөрөмж өөрийн IP хаягийг тодорхойлохын тулд хүлээн авагч/илгээгчийн МАС болон IP хаяг, ARP мэдээллээс тогтох RARP хүсэлтийг сүлжээгээр өргөн дамжуулалтын хэлбэрээр дамжуулдаг. Энд илгээгчийн IP хаяг нь хоосон харин хүлээн авагчийн IP хаяг нь өргөн дамжуулалтын хэлбэртэй байна. Хүсэлтийг RARP сервер хүлээн авмагцаа түүний ARP мэдээллийн дагуу илгээгчийн МАС хаягт харгалзах IP хаягийг хүлээн авагчийн IP хаягийн талбарт бичин буцаан анхны хүсэлт тавьсан төхөөрөмж уруу дамжуулдаг. Төхөөрөмж энэ хариуг хүлээн авч түүнээс өөрийн IP хаягаа мэдэж аван ARP хүснэгттээ байрлуулдаг.

BOOTP-BOOTSTRAP PROTOCOL

Төхөөрөмж асангуутаа IP хаягаа тодорхойлохын тулд BOOTP протоколыг ашигладаг. Сүлжээ клиент-сервер хэлбэртэй байхаас гадна BOOTP сервер заавал байх ёстой. IP хаягаа тодорхойлохын хүссэн төхөөрөмж өргөн дамжуулалтын хэлбэрээр IP датаграмыг сүлжээгээр цацах ба үүнийг нь хүлээж авсан BOOTP сервер датаграмд түүний IP хаягийг байрлуулан буцаан өргөн дамжуулалтын хэлбэрээр цацдаг. Анхны хүсэлт тавьсан төхөөрөмж өөрийн МАС хаягийн дагуу датаграмыг хүлээн авч өөрийн IP хаягаа түүнээс мэдэж авдаг. RARP хариунд зөвхөн 4 байтын IP хаяг дамжуулагддаг бол BOOTP датаграм IP хаягаас гадна руутерийн болон серверийн хаяг, зарим нэмэлт мэдээллийг буцаадаг. Учир BOOTP протокол зөвхөн төхөөрөмжинд IP хаягийг динамикаар тогтоох зориулалтаар зохиогдоогүй юм.

DHCP-DYNAMIC HOST CONFIGURATION PROTOCOL

DHCP протокол нь BOOTP протоколын сайжруулсан хэлбэр юм. BOOTP-с ялгаатай нь DHCP протокол төхөөрөмжинд IP хаягийг динамикаар маш хурдан олгодог явдал юм. Бүх динамик хаяглалтын аргын адил энд төхөөрөмжинд олгох IP хаягийн мужийг агуулсан DHCP сервер сүлжээнд заавал байх ёстой. Төхөөрөмж сүлжээнд гарч ирмэгц (online) серверт хүсэлт тавина. Сервер үүний хариуд түүний IP хаяг, сабнет маск зэрэг тухайн төхөөрөмжийн сүлжээний зарим тохируулгыг агуулсан хариуг буцаадаг. DHCP протоколын ажиллагааг дараахь байдлаар явагдана.

DHCP клиент төхөөрөмж ачаалалт хийсний дараа иницилизац хийнэ. Үүнд сервер уруу DCHPDISCOVER багцыг дамжуулах ба үүний дараа сонгох горимд орж серверээс явуулах IP хаяг бусад мэдээллийг агуулсан DCHPOFFER багцыг хүлээн авна. Ингээд хүлээн авсан хариугаа DHCPREQUEST багцаар мэдэгдэн хүсэлтийн горимд орох ба сервер үүнийг баталгаажуулан DCHPPACK багцыг буцаана. Эцэст нь DHCP клиент үүнийг хүлээж аван IP хаягаа ашиглах боломжтой болно.

Төхөөрөмжүүд хоорондоо өгөгдөл солилцохдоо IP болон МАС хаягийг хоёуланг нь ашигладаг. IP хаяг нь тодорхойлогдсон төхөөрөмжинд МАС хаягийг нь зааж өгдөг протокол TCP/IP протоколын багцад байдаг. Үүнийг ARP (Address Resolution Protocol) протокол гэдэг. МАС хаягийг тодорхойлох олон арга байдгийн нэг нь ARP протокол дээр үндэслэгдсэн ARP хүснэгийг ашиглах явдал юм. Энэ нэг сүлжээнд байгаа төхөөрөмжүүдийн IP хаягийг харгалзах МАС хаягтай нь агуулсан хүснэгт юм. Энэ хүснэгт ARP протоколын тусламжтайгаар төхөөрөмжийн санах ойн хэсэгт автоматаар үүсдэг. Төхөөрөмж өгөгдөл дамжуулахдаа өгөгдлийн багцад заавал багтдаг хүлээн авагчийн МАС хаягийг энэ хүснэгтээсээ олж авдаг. Үүнд хүлээн авагчийн IP хаяг тодорхой болмогц уг хаяганд харгалзах МАС хаягийг хүснэгтээсээ хайна. Хэрэв IP хаяг олдвол түүний МАС хаягийг авч өгөгдлийн багцын хүлээн авагчийн МАС хаягийн талбарт байрлуулна. Харин хүлээн авагчийн IP хаяг хүснэгтэд байхгүй тохиолдолд илгээгч төхөөрөмжөөс ARP хүсэлтийг өргөн дамжуулалтын хэлбэрээр сүлжээгээр цацдаг. Үүнд ARP хүсэлт нь МАС, IP толгой ARP мэдээллийг агуулсан фрейм байх ба IP толгойд илгээгч, хүлээн авагчийн IP хаягууд, МАС толгойд илгээгчийн МАС хаяг байх ба хүлээн авагчийн МАС хаяг нь өргөн дамжуулалтын хэлбэрт байна. (FF-FF-FF-FF-FF-FF) ARP хүсэлтийг хүлээн авсан төхөөрөмж бүр түүний IP толгой дахь хүлээн авагчийн IP хаягийг өөрийн IP хаягтайгаа жиших ба хэрэв таарч байвал буцаан ARP хариуг илгээх ба үүнд МАС толгойн илгээгчийн хэсэгт өөрийн МАС хаягийг байрлуулсан байх ба хүлээн авагч нь ARP хүсэлтийг хэлбэржүүлсэн анхны төхөөрөмж байна. Эцэст нь ARP хүсэлт тавьсан төхөөрөмж энэ хариуны дагуу өөрийн ARP хүснэгтээ шинэчлэдэг.

Гэйтвей (Gateway)

2 өөр архитектуртай сүлжээнд байгаа төхөөрөмжүүд хоорондоо гейтвэйгээр (gateway) дамжин холбогддог. Гэйтвэй нь сүлжээний протоколуудыг хооронд нь хувиргах үүрэгтэй сүлжээний түвшний төхөөрөмж бөгөөд руутерийн сүлжээнд холбогддог интерфейсийн хэсэг болж өгдөг. Ингээд илгээгч төхөөрөмж нөгөө сүлжээнд байгаа төхөөрөмжийн МАС хаягийг мэдэхгүй тохиолдолд гэйтвэйд ARP хүсэлтийг тавих ба гэйтвэйгээс ирэх хариугаар нөгөө сүлжээнд байгаа хүлээн авагчийн МАС хаягийг тогтоодог. Учир нь гэйтвэйд түүнд шууд холбоотой байгаа сүлжээний ARP хүснэгт байрладаг.

Руутерээр сүлжээ хооронд өгөдөл солилцоход мөн протоколууд хэрэглэгддэг. Эдгээрийг чиглүүлэх (routing) протоколууд гэдэг.

Үүнд:

Routing Information Protocol (RIP)

Interior Gateway Routing Protocol (IGRP)

Enhanced Interior Gateway Routing Protocol (EIGRP)

Open Shortest Path First (OSPF)

Routing Information Protocol (RIP) нь руутер хооронд мэдээлэл солилцоход оролцдог. RIP нь руутерийн чиглүүлэх хүснэгтийг программчлагдсан интервалаар буюу 30 секунд тутамд шинэчилж байдаг. RIP протоколоор мэдээлэл дамжуулах замыг зайн хэмжээгээр удирддаг ба хамгийн хол нь 15 руутер хүртэлх зайн хэмжээ байдаг ба үүнээс хол зайд мэдээлэлийг хүргэж чадахгүй.

Interior Gateway Routing Protocol (IGRP) ба Enhanced Interior Gateway Routing Protocol(EIGRP)Cisco-оос гаргасан. IGRP протокол нь замыг тодорхойлох, мөн хугацаа, зурвасын өргөн, ачаалал, найдваржилт зэргийг харгалзан зохицуулдаг. протоколийг

Open Shortest Path First (OSPF) протокол нь хамгийн сайн хувибар бөгөөд дамжуулах хурд, траффик, найдваржилт, нууцлалт зэргийг удирдах чадвартай.

Read More